ശ്രീമദ് ഭാഗവതം (മൂലം) / ഷഷ്ഠഃ സ്കന്ധഃ (സ്കന്ധം 6) / അദ്ധ്യായം 4
← സ്കന്ധം 6 : അദ്ധ്യായം 3 | സ്കന്ധം 6 : അദ്ധ്യായം 5 → |
ശ്രീമദ് ഭാഗവതം (മൂലം) / ഷഷ്ഠഃ സ്കന്ധഃ (സ്കന്ധം 6) / അദ്ധ്യായം 4
തിരുത്തുക
രാജോവാച
ദേവാസുരനൃണാം സർഗ്ഗോ നാഗാനാം മൃഗപക്ഷിണാം ।
സാമാസികസ്ത്വയാ പ്രോക്തോ യസ്തു സ്വായംഭുവേഽന്തരേ ॥ 1 ॥
തസ്യൈവ വ്യാസമിച്ഛാമി ജ്ഞാതും തേ ഭഗവൻ യഥാ ।
അനുസർഗ്ഗം യയാ ശക്ത്യാ സസർജ്ജ ഭഗവാൻ പരഃ ॥ 2 ॥
സൂത ഉവാച
ഇതി സമ്പ്രശ്നമാകർണ്യ രാജർഷേർബാദരായണിഃ ।
പ്രതിനന്ദ്യ മഹായോഗീ ജഗാദ മുനിസത്തമാഃ ॥ 3 ॥
ശ്രീശുക ഉവാച
യദാ പ്രചേതസഃ പുത്രാ ദശ പ്രാചീനബർഹിഷഃ ।
അന്തഃസമുദ്രാദുൻമഗ്നാ ദദൃശുർഗ്ഗാം ദ്രുമൈർവൃതാം ॥ 4 ॥
ദ്രുമേഭ്യഃ ക്രുധ്യമാനാസ്തേ തപോദീപിതമന്യവഃ ।
മുഖതോ വായുമഗ്നിം ച സസൃജുസ്തദ്ദിധക്ഷയാ ॥ 5 ॥
താഭ്യാം നിർദ്ദഹ്യമാനാംസ്താനുപലഭ്യ കുരൂദ്വഹ ।
രാജോവാച മഹാൻ സോമോ മന്യും പ്രശമയന്നിവ ॥ 6 ॥
ന ദ്രുമേഭ്യോ മഹാഭാഗാ ദീനേഭ്യോ ദ്രോഗ്ദ്ധുമർഹഥ ।
വിവർദ്ധയിഷവോ യൂയം പ്രജാനാം പതയഃ സ്മൃതാഃ ॥ 7 ॥
അഹോ പ്രജാപതിപതിർഭഗവാൻ ഹരിരവ്യയഃ ।
വനസ്പതീനോഷധീശ്ച സസർജ്ജോർജ്ജമിഷം വിഭുഃ ॥ 8 ॥
അന്നം ചരാണാമചരാ ഹ്യപദഃ പാദചാരിണാം ।
അഹസ്താ ഹസ്തയുക്താനാം ദ്വിപദാം ച ചതുഷ്പദഃ ॥ 9 ॥
യൂയം ച പിത്രാന്വാദിഷ്ടാ ദേവദേവേന ചാനഘാഃ ।
പ്രജാസർഗ്ഗായ ഹി കഥം വൃക്ഷാൻ നിർദഗ്ദ്ധുമർഹഥ ॥ 10 ॥
ആതിഷ്ഠത സതാം മാർഗ്ഗം കോപം യച്ഛത ദീപിതം ।
പിത്രാ പിതാമഹേനാപി ജുഷ്ടം വഃ പ്രപിതാമഹൈഃ ॥ 11 ॥
തോകാനാം പിതരൌ ബന്ധൂ ദൃശഃ പക്ഷ്മ സ്ത്രിയാഃ പതിഃ ।
പതിഃ പ്രജാനാം ഭിക്ഷൂണാം ഗൃഹ്യജ്ഞാനാം ബുധഃ സുഹൃത് ॥ 12 ॥
അന്തർദ്ദേഹേഷു ഭൂതാനാമാത്മാഽഽസ്തേ ഹരിരീശ്വരഃ ।
സർവ്വം തദ്ധിഷ്ണ്യമീക്ഷധ്വമേവം വസ്തോഷിതോ ഹ്യസൌ ॥ 13 ॥
യഃ സമുത്പതിതം ദേഹ ആകാശാൻമന്യുമുൽബണം ।
ആത്മജിജ്ഞാസയാ യച്ഛേത് സഗുണാനതിവർത്തതേ ॥ 14 ॥
അലം ദഗ്ദ്ധൈർദ്രുമൈർദ്ദീനൈഃ ഖിലാനാം ശിവമസ്തു വഃ ।
വാർക്ഷീ ഹ്യേഷാ വരാ കന്യാ പത്നീത്വേ പ്രതിഗൃഹ്യതാം ॥ 15 ॥
ഇത്യാമന്ത്ര്യ വരാരോഹാം കന്യാമാപ്സരസീം നൃപ ।
സോമോ രാജാ യയൌ ദത്ത്വാ തേ ധർമ്മേണോപയേമിരേ ॥ 16 ॥
തേഭ്യസ്തസ്യാം സമഭവദ് ദക്ഷഃ പ്രാചേതസഃ കില ।
യസ്യ പ്രജാവിസർഗ്ഗേണ ലോകാ ആപൂരിതാസ്ത്രയഃ ॥ 17 ॥
യഥാ സസർജ്ജ ഭൂതാനി ദക്ഷോ ദുഹിതൃവത്സലഃ ।
രേതസാ മനസാ ചൈവ തൻമമാവഹിതഃ ശൃണു ॥ 18 ॥
മനസൈവാസൃജത്പൂർവ്വം പ്രജാപതിരിമാഃ പ്രജാഃ ।
ദേവാസുരമനുഷ്യാദീൻ നഭഃസ്ഥലജലൌകസഃ ॥ 19 ॥
തമബൃംഹിതമാലോക്യ പ്രജാസർഗ്ഗം പ്രജാപതിഃ ।
വിന്ധ്യപാദാനുപവ്രജ്യ സോഽചരദ് ദുഷ്കരം തപഃ ॥ 20 ॥
തത്രാഘമർഷണം നാമ തീർത്ഥം പാപഹരം പരം ।
ഉപസ്പൃശ്യാനുസവനം തപസാതോഷയദ്ധരിം ॥ 21 ॥
അസ്തൌഷീദ്ധംസഗുഹ്യേന ഭഗവന്തമധോക്ഷജം ।
തുഭ്യം തദഭിധാസ്യാമി കസ്യാതുഷ്യദ് യഥാ ഹരിഃ ॥ 22 ॥
പ്രജാപതിരുവാച
നമഃ പരായാവിതഥാനുഭൂതയേ
ഗുണത്രയാഭാസനിമിത്തബന്ധവേ ।
അദൃഷ്ടധാമ്നേ ഗുണതത്ത്വബുദ്ധിഭിർ-
ന്നിവൃത്തമാനായ ദധേ സ്വയംഭുവേ ॥ 23 ॥
ന യസ്യ സഖ്യം പുരുഷോഽവൈതി സഖ്യുഃ
സഖാ വസൻ സംവസതഃ പുരേഽസ്മിൻ ।
ഗുണോ യഥാ ഗുണിനോ വ്യക്തദൃഷ്ടേ-
സ്തസ്മൈ മഹേശായ നമസ്കരോമി ॥ 24 ॥
ദേഹോഽസവോഽക്ഷാ മനവോ ഭൂതമാത്രാ
നാത്മാനമന്യം ച വിദുഃ പരം യത് ।
സർവ്വം പുമാൻ വേദ ഗുണാംശ്ച തജ്ജ്ഞോ
ന വേദ സർവ്വജ്ഞമനന്തമീഡേ ॥ 25 ॥
യദോപരാമോ മനസോ നാമരൂപ-
രൂപസ്യ ദൃഷ്ടസ്മൃതിസമ്പ്രമോഷാത് ।
യ ഈയതേ കേവലയാ സ്വസംസ്ഥയാ
ഹംസായ തസ്മൈ ശുചിസദ്മനേ നമഃ ॥ 26 ॥
മനീഷിണോഽന്തർഹൃദി സന്നിവേശിതം
സ്വശക്തിഭിർന്നവഭിശ്ച ത്രിവൃദ്ഭിഃ ।
വഹ്നിം യഥാ ദാരുണി പാഞ്ചദശ്യം
മനീഷയാ നിഷ്കർഷന്തി ഗൂഢം ॥ 27 ॥
സ വൈ മമാശേഷവിശേഷമായാ-
നിഷേധനിർവ്വാണസുഖാനുഭൂതിഃ ।
സ സർവ്വനാമാ സ ച വിശ്വരൂപഃ
പ്രസീദതാമനിരുക്താത്മശക്തിഃ ॥ 28 ॥
യദ്യന്നിരുക്തം വചസാ നിരൂപിതം
ധിയാക്ഷഭിർവ്വാ മനസോഽത യസ്യ ।
മാ ഭൂത്സ്വരൂപം ഗുണരൂപം ഹി തത്തത്-
സ വൈ ഗുണാപായവിസർഗ്ഗലക്ഷണഃ ॥ 29 ॥
യസ്മിൻ യതോ യേന ച യസ്യ യസ്മൈ
യദ്യോ യഥാ കുരുതേ കാര്യതേ ച ।
പരാവരേഷാം പരമം പ്രാക്പ്രസിദ്ധം
തദ്ബ്രഹ്മ തദ്ധേതുരനന്യദേകം ॥ 30 ॥
യച്ഛക്തയോ വദതാം വാദിനാം വൈ
വിവാദസംവാദഭുവോ ഭവന്തി ।
കുർവ്വന്തി ചൈഷാം മുഹുരാത്മമോഹം
തസ്മൈ നമോഽനന്തഗുണായ ഭൂമ്നേ ॥ 31 ॥
അസ്തീതി നാസ്തീതി ച വസ്തുനിഷ്ഠയോ-
രേകസ്ഥയോർഭിന്നവിരുദ്ധധർമ്മയോഃ ।
അവേക്ഷിതം കിഞ്ചന യോഗസാംഖ്യയോഃ
സമം പരം ഹ്യനുകൂലം ബൃഹത്തത് ॥ 32 ॥
യോഽനുഗ്രഹാർത്ഥം ഭജതാം പാദമൂല-
മനാമരൂപോ ഭഗവാനനന്തഃ ।
നാമാനി രൂപാണി ച ജൻമകർമ്മഭിർ-
ഭേജേ സ മഹ്യം പരമഃ പ്രസീദതു ॥ 33 ॥
യഃ പ്രാകൃതൈർജ്ഞാനപഥൈർജ്ജനാനാം
യഥാശയം ദേഹഗതോ വിഭാതി ।
യഥാനിലഃ പാർത്ഥിവമാശ്രിതോ ഗുണം
സ ഈശ്വരോ മേ കുരുതാൻമനോരഥം ॥ 34 ॥
ശ്രീശുക ഉവാച
ഇതി സ്തുതഃ സംസ്തുവതഃ സ തസ്മിന്നഘമർഷണേ ।
ആവിരാസീത്കുരുശ്രേഷ്ഠ ഭഗവാൻ ഭക്തവത്സലഃ ॥ 35 ॥
കൃതപാദഃ സുപർണ്ണാംസേ പ്രലംബാഷ്ടമഹാഭുജഃ ।
ചക്രശംഖാസിചർമ്മേഷു ധനുഃപാശഗദാധരഃ ॥ 36 ॥
പീതവാസാ ഘനശ്യാമഃ പ്രസന്നവദനേക്ഷണഃ ।
വനമാലാനിവീതാംഗോ ലസച്ഛ്രീവത്സകൌസ്തുഭഃ ॥ 37 ॥
മഹാകിരീടകടകഃ സ്ഫുരൻമകരകുണ്ഡലഃ ।
കാഞ്ച്യംഗുലീയവലയനൂപുരാംഗദഭൂഷിതഃ ॥ 38 ॥
ത്രൈലോക്യമോഹനം രൂപം ബിഭ്രത്ത്രിഭുവനേശ്വരഃ ।
വൃതോ നാരദനന്ദാദ്യൈഃ പാർഷദൈഃ സുരയൂഥപൈഃ ॥ 39 ॥
സ്തൂയമാനോഽനുഗായദ്ഭിഃ സിദ്ധഗന്ധർവ്വചാരണൈഃ ।
രൂപം തൻമഹദാശ്ചര്യം വിചക്ഷ്യാഗതസാധ്വസഃ ॥ 40 ॥
നനാമ ദണ്ഡവദ്ഭൂമൌ പ്രഹൃഷ്ടാത്മാ പ്രജാപതിഃ ।
ന കിഞ്ചനോദീരയിതുമശകൻ തീവ്രയാ മുദാ ।
ആപൂരിതമനോദ്വാരൈർഹ്രദിന്യ ഇവ നിർഝരൈഃ ॥ 41 ॥
തം തഥാവനതം ഭക്തം പ്രജാകാമം പ്രജാപതിം ।
ചിത്തജ്ഞഃ സർവ്വഭൂതാനാമിദമാഹ ജനാർദ്ദനഃ ॥ 42 ॥
ശ്രീഭഗവാനുവാച
പ്രാചേതസ മഹാഭാഗ സംസിദ്ധസ്തപസാ ഭവാൻ ।
യച്ഛ്രദ്ധയാ മത്പരയാ മയി ഭാവം പരം ഗതഃ ॥ 43 ॥
പ്രീതോഽഹം തേ പ്രജാനാഥ യത്തേഽസ്യോദ്ബൃംഹണം തപഃ ।
മമൈഷ കാമോ ഭൂതാനാം യദ്ഭൂയാസുർവ്വിഭൂതയഃ ॥ 44 ॥
ബ്രഹ്മാ ഭവോ ഭവന്തശ്ച മനവോ വിബുധേശ്വരാഃ ।
വിഭൂതയോ മമ ഹ്യേതാ ഭൂതാനാം ഭൂതിഹേതവഃ ॥ 45 ॥
തപോ മേ ഹൃദയം ബ്രഹ്മംസ്തനുർവ്വിദ്യാ ക്രിയാകൃതിഃ ।
അംഗാനി ക്രതവോ ജാതാ ധർമ്മ ആത്മാസവഃ സുരാഃ ॥ 46 ॥
അഹമേവാസമേവാഗ്രേ നാന്യത്കിഞ്ചാന്തരം ബഹിഃ ।
സംജ്ഞാനമാത്രമവ്യക്തം പ്രസുപ്തമിവ വിശ്വതഃ ॥ 47 ॥
മയ്യനന്തഗുണേഽനന്തേ ഗുണതോ ഗുണവിഗ്രഹഃ ।
യദാസീത്തത ഏവാദ്യഃ സ്വയംഭൂഃ സമഭൂദജഃ ॥ 48 ॥
സ വൈ യദാ മഹാദേവോ മമ വീര്യോപബൃംഹിതഃ ।
മേനേ ഖിലമിവാത്മാനമുദ്യതഃ സർഗ്ഗകർമ്മണി ॥ 49 ॥
അഥ മേഽഭിഹിതോ ദേവസ്തപോഽതപ്യത ദാരുണം ।
നവ വിശ്വസൃജോ യുഷ്മാൻ യേനാദാവസൃജദ്വിഭുഃ ॥ 50 ॥
ഏഷാ പഞ്ചജനസ്യാംഗ ദുഹിതാ വൈ പ്രജാപതേഃ ।
അസിക്നീ നാമ പത്നീത്വേ പ്രജേശ പ്രതിഗൃഹ്യതാം ॥ 51 ॥
മിഥുനവ്യവായധർമ്മസ്ത്വം പ്രജാസർഗ്ഗമിമം പുനഃ ।
മിഥുനവ്യവായധർമ്മിണ്യാം ഭൂരിശോ ഭാവയിഷ്യസി ॥ 52 ॥
ത്വത്തോഽധസ്താത്പ്രജാഃ സർവ്വാ മിഥുനീഭൂയ മായയാ ।
മദീയയാ ഭവിഷ്യന്തി ഹരിഷ്യന്തി ച മേ ബലിം ॥ 53 ॥
ശ്രീശുക ഉവാച
ഇത്യുക്ത്വാ മിഷതസ്തസ്യ ഭഗവാൻ വിശ്വഭാവനഃ ।
സ്വപ്നോപലബ്ധാർത്ഥ ഇവ തത്രൈവാന്തർദ്ദധേ ഹരിഃ ॥ 54 ॥