മഹാഭാരതം മൂലം/വനപർവം/അധ്യായം110

മഹാഭാരതം മൂലം/വനപർവം
രചന:വ്യാസൻ
അധ്യായം110

1 [ലോമഷ]
     ഏഷാ ദേവ നദീ പുണ്യാ കൗശികീ ഭരതർഷഭ
     വിശ്വാ മിത്രാശ്രമോ രമ്യോ ഏഷ ചാത്ര പ്രകാശതേ
2 ആശ്രമശ് ചൈവ പുണ്യാഖ്യഃ കാശ്യപസ്യ മഹാത്മനഃ
     ഋശ്യ ശൃംഗഃ സുതോ യസ്യ തപോ വീ സംയതേന്ദ്രിയഃ
3 തപസോ യഃ പ്രഭാവേന വർഷയാം ആസ വാസവം
     അനാവൃഷ്ട്യാം ഭയാദ് യസ്യ വവർഷ ബലവൃത്ര ഹാ
4 മൃഗ്യാം ജാതഃ സ തേജോ വീ കാശ്യപസ്യ സുതഃ പ്രഭുഃ
     വിഷയേ ലോമ പാദസ്യ യശ് ചകാരാദ്ഭുതം മഹത്
5 നിവർതിതേഷു സസ്യേഷു യസ്മൈ ശാന്താം ദദൗ നൃപഃ
     ലോമ പാദോ ദുഹിതരം സാവിത്രീം സവിതാ യഥാ
6 [യ്]
     ഋശ്യ ശൃംഗഃ കഥം മൃഗ്യാം ഉത്പന്നഃ കാശ്യപാത്മ ജഃ
     വിരുദ്ധേ യോനിസംസർഗേ കഥം ച തപസാ യുതഃ
7 കിമർഥം ച ഭയാച് ഛക്രസ് തസ്യ ബാലസ്യ ധീമതഃ
     അനാവൃഷ്ട്യാം പ്രവൃത്തായാം വവർഷ ബലവൃത്ര ഹാ
8 കഥംരൂപാ ച ശാന്താഭൂദ് രാജപുത്രീ യതവ്രതാ
     ലോഭയാം ആസ യാ ചേതോ മൃഗഭൂതസ്യ തസ്യ വൈ
9 ലോമ പാദശ് ച രാജർഷിർ യദാശ്രൂയത ധാർമികഃ
     കഥം വൈ വിഷയേ തസ്യ നാവർഷത് പാകശാസനഃ
10 ഏതൻ മേ ഭഗവൻ സർവം വിസ്തരേണ യഥാതഥം
    വക്തും അർഹസി ശുശ്രൂഷോർ ഋഷ്യശൃംഗസ്യ ചേഷ്ടിതം
11 [ൽ]
    വിഭാണ്ഡകസ്യ ബ്രഹ്മർഷേസ് തപസാ ഭാവിതാത്മനഃ
    അമോഘവീര്യസ്യ സതഃ പ്രജാപതിസമദ്യുതേഃ
12 ശൃണു പുത്രോ യഥാ ജാത ഋശ്യ ശൃംഗഃ പ്രതാപവാൻ
    മഹാഹ്രദേ മഹാതേജാ ബാലഃ സ്ഥവിര സംമതഃ
13 മഹാഹ്രദം സമാസാദ്യ കാശ്യപസ് തപസി സ്ഥിതഃ
    ദീർഘകാലം പരിശ്രാന്ത ഋഷിർ ദേവർഷിസംമതഃ
14 തസ്യ രേതഃ പ്രചസ്കന്ദ ദൃഷ്ട്വാപ്സരസം ഉർവശീം
    അപ്സൂപസ്പൃശതോ രാജൻ മൃഗീ തച് ചാപിബത് തദാ
15 സഹ തോയേന തൃഷിതാ സാ ഗർഭിണ്യ് അഭവൻ നൃപ
    അമോഘത്വാദ് വിധേശ് ചൈവ ഭാവി ത്വാദ് ദൈവനിർമിതാത്
16 തസ്യാം മൃഗ്യാം സമഭവത് തസ്യ പുത്രോ മഹാൻ ഋഷിഃ
    ഋശ്യ ശൃംഗസ് തപോനിത്യോ വന ഏവ വ്യവർധത
17 തസ്യർശ്യ ശൃംഗം ശിരസി രാജന്ന് ആസീൻ മഹാത്മനഃ
    തേനർശ്യ ശൃംഗ ഇത്യ് ഏവം തദാ സ പ്രഥിതോ ഽഭവത്
18 ന തേന ദൃഷ്ടപൂർവോ ഽന്യഃ പിതുർ അന്യത്ര മാനുഷഃ
    തസ്മാത് തസ്യ മനോ നിത്യം ബ്രഹ്മചര്യേ ഽഭവൻ നൃപ
19 ഏതസ്മിന്ന് ഏവ കാലേ തു സഖാ ദശരഥസ്യ വൈ
    ലോമ പാദ ഇതി ഖ്യാതോ അംഗാനാം ഈശ്വരോ ഽഭവത്
20 തേന കാമഃ കൃതോ മിഥ്യാ ബ്രാഹ്മണേഭ്യ ഇതി ശ്രുതിഃ
    സ ബ്രാഹ്മണൈഃ പരിത്യക്തസ് തദാ വൈ ജഗതീപതിഃ
21 പുരോഹിതാപചാരാച് ച തസ്യ രാജ്ഞോ യദൃച്ഛയാ
    ന വവർഷ സഹസ്രാക്ഷസ് തതോ ഽപീഡ്യന്ത വൈ പ്രജാഃ
22 സ ബ്രാഹ്മണാൻ പര്യപൃച്ഛത് തപോ യുക്താൻ മനീഷിണഃ
    പ്രവർഷണേ സുരേന്ദ്രസ്യ സമർഥാൻ പൃഥിവീപതിഃ
23 കഥം പ്രവർഷേത് പർജന്യ ഉപായഃ പരിദൃശ്യതാം
    തം ഊചുശ് ചോദിതാസ് തേന സ്വമതാനി മനീഷിണഃ
24 തത്ര ത്വ് ഏകോ മുനിവരസ് തം രാജാനം ഉവാച ഹ
    കുപിതാസ് തവ രാജേന്ദ്ര ബ്രാഹ്മണാ നിസ്കൃതിം ചര
25 ഋശ്യ ശൃംഗം മുനിസുതം ആനയസ്വ ച പാർഥിവ
    വാനേയം അനഭിജ്ഞം ച നാരീണാം ആർജവേ രതം
26 സ ചേദ് അവതരേദ് രാജൻ വിഷയം തേ മഹാതപാഃ
    സദ്യഃ പ്രവർഷേത് പർജന്യ ഇതി മേ നാത്ര സംശയഃ
27 ഏതച് ഛ്രുത്വാ വചോ രാജൻ കൃത്വാ നിസ്കൃതിം ആത്മനഃ
    സ ഗത്വാ പുനർ ആഗച്ഛത് പ്രസന്നേഷു ദ്വിജാതിഷു
    രാജാനം ആഗതം ദൃഷ്ട്വാ പ്രതിസഞ്ജഗൃഹുഃ പ്രജാഃ
28 തതോ ഽംഗപതിർ ആഹൂയ സചിവാൻ മന്ത്രകോവിദാൻ
    ഋശ്യ ശൃംഗാഗമേ യത്നം അകരോൻ മന്ത്രനിശ്ചയേ
29 സോ ഽധ്യഗച്ഛദ് ഉപായം തു തൈർ അമാത്യൈഃ സഹാച്യുതഃ
    ശാസ്ത്രജ്ഞൈർ അലം അർഥജ്ഞൈർ നീത്യാം ച പരിനിഷ്ഠിതൈഃ
30 തത ആനായയാം ആസ വാര മുഖ്യാ മഹീപതിഃ
    വൈശ്യാഃ സർവത്ര നിഷ്ണാതാസ് താ ഉവാച സ പാർഥിവഃ
31 ഋശ്യ ശൃംഗം ഋഷേഃ പുത്രം ആനയധ്വം ഉപായതഃ
    ലോഭയിത്വാഭിവിശ്വാസ്യ വിഷയം മമ ശോഭനാഃ
32 താ രാജഭയഭീതാശ് ച ശാപഭീതാശ് ച യോഷിതഃ
    അശക്യം ഊചുസ് തത് കാര്യം വി വർണാ ഗതചേതസഃ
33 തത്ര ത്വ് ഏകാ ജരദ് യോഷാ രാജാനം ഇദം അബ്രവീത്
    പ്രയതിഷ്യേ മഹാരാജ തം ആനേതും തപോധനം
34 അഭിപ്രേതാംസ് തു മേ കാമാൻ സമനുജ്ഞാതും അർഹസി
    തതഃ ശക്ഷ്യേ ലോഭയിതും ഋശ്യ ശൃംഗം ഋഷേഃ സുതം
35 തസ്യാഃ സർവം അഭിപ്രായം അന്വജാനാത് സ പാർഥിവഃ
    ധനം ച പ്രദദൗ ഭൂരി രത്നാനി വിവിധാനി ച
36 തതോ രൂപേണ സമ്പന്നാ വയസാ ച മഹീപതേ
    സ്ത്രിയ ആദായ കാശ് ചിത് സാ ജഗാമ വനം അഞ്ജസാ