ശ്രീമദ് ഭാഗവതം (മൂലം) / അഷ്ടമഃ സ്കന്ധഃ (സ്കന്ധം 8) / അദ്ധ്യായം 24

← സ്കന്ധം 8 : അദ്ധ്യായം 23

സ്കന്ധം 9 : അദ്ധ്യായം 1 →

ശ്രീമദ് ഭാഗവതം (മൂലം) / അഷ്ടമഃ സ്കന്ധഃ (സ്കന്ധം 8) / അദ്ധ്യായം 24

രാജോവാച

ഭഗവൻ ശ്രോതുമിച്ഛാമി ഹരേരദ്ഭുതകർമ്മണഃ ।
അവതാരകഥാമാദ്യാം മായാമത്സ്യവിഡംബനം ॥ 1 ॥

യദർത്ഥമദധാദ്‌രൂപം മാത്സ്യം ലോകജുഗുപ്സിതം ।
തമഃപ്രകൃതിദുർമ്മർഷം കർമ്മഗ്രസ്ത ഇവേശ്വരഃ ॥ 2 ॥

ഏതന്നോ ഭഗവൻ സർവം യഥാവദ്‌വക്തുമർഹസി ।
ഉത്തമശ്ലോകചരിതം സർവലോകസുഖാവഹം ॥ 3 ॥

സൂത ഉവാച

ഇത്യുക്തോ വിഷ്ണുരാതേന ഭഗവാൻ ബാദരായണിഃ ।
ഉവാച ചരിതം വിഷ്ണോർമ്മത്സ്യരൂപേണ യത്കൃതം ॥ 4 ॥

ശ്രീശുക ഉവാച

ഗോവിപ്രസുരസാധൂനാം ഛന്ദസാമപി ചേശ്വരഃ ।
രക്ഷാമിച്ഛംസ്തനൂർദ്ധത്തേ ധർമ്മസ്യാർത്ഥസ്യ ചൈവ ഹി ॥ 5 ॥

ഉച്ചാവചേഷു ഭൂതേഷു ചരൻ വായുരിവേശ്വരഃ ।
നോച്ചാവചത്വം ഭജതേ നിർഗ്ഗുണത്വാദ്ധിയോ ഗുണൈഃ ॥ 6 ॥

ആസീദതീതകൽപാന്തേ ബ്രാഹ്മോ നൈമിത്തികോ ലയഃ ।
സമുദ്രോപപ്ലുതാസ്തത്ര ലോകാ ഭൂരാദയോ നൃപ ॥ 7 ॥

കാലേനാഗതനിദ്രസ്യ ധാതുഃ ശിശയിഷോർബ്ബലീ ।
മുഖതോ നിഃസൃതാൻ വേദാൻ ഹയഗ്രീവോഽന്തികേഽഹരത് ॥ 8 ॥

ജ്ഞാത്വാ തദ്ദാനവേന്ദ്രസ്യ ഹയഗ്രീവസ്യ ചേഷ്ടിതം ।
ദധാര ശഫരീരൂപം ഭഗവാൻ ഹരിരീശ്വരഃ ॥ 9 ॥

തത്ര രാജഋഷിഃ കശ്ചിന്നാമ്നാ സത്യവ്രതോ മഹാൻ ।
നാരായണപരോഽതപ്യത്തപഃ സ സലിലാശനഃ ॥ 10 ॥

യോഽസാവസ്മിൻ മഹാകൽപേ തനയഃ സ വിവസ്വതഃ ।
ശ്രാദ്ധദേവ ഇതി ഖ്യാതോ മനുത്വേ ഹരിണാർപ്പിതഃ ॥ 11 ॥

ഏകദാ കൃതമാലായാം കുർവ്വതോ ജലതർപ്പണം ।
തസ്യാഞ്ജല്യുദകേ കാചിച്ഛഫര്യേകാഭ്യപദ്യത ॥ 12 ॥

സത്യവ്രതോഽഞ്ജലിഗതാം സഹ തോയേന ഭാരത ।
ഉത്സസർജ്ജ നദീതോയേ ശഫരീം ദ്രവിഡേശ്വരഃ ॥ 13 ॥

തമാഹ സാതികരുണം മഹാകാരുണികം നൃപം ।
യാദോഭ്യോ ജ്ഞാതിഘാതിഭ്യോ ദീനാം മാം ദീനവത്സല ।
കഥം വിസൃജസേ രാജൻ ഭീതാമസ്മിൻ സരിജ്ജലേ ॥ 14 ॥

തമാത്മനോഽനുഗ്രഹാർത്ഥം പ്രീത്യാ മത്സ്യവപുർദ്ധരം ।
അജാനൻ രക്ഷണാർത്ഥായ ശഫര്യാഃ സ മനോ ദധേ ॥ 15 ॥

തസ്യാ ദീനതരം വാക്യമാശ്രുത്യ സ മഹീപതിഃ ।
കലശാപ്സു നിധായൈനാം ദയാലുർന്നിന്യ ആശ്രമം ॥ 16 ॥

സാ തു തത്രൈകരാത്രേണ വർദ്ധമാനാ കമണ്ഡലൌ ।
അലബ്ധ്വാഽഽത്മാവകാശം വാ ഇദമാഹ മഹീപതിം ॥ 17 ॥

നാഹം കമണ്ഡലാവസ്മിൻ കൃച്ഛ്രം വസ്തുമിഹോത്സഹേ ।
കൽപയൌകഃ സുവിപുലം യത്രാഹം നിവസേ സുഖം ॥ 18 ॥

സ ഏനാം തത ആദായ ന്യധാദൌദഞ്ചനോദകേ ।
തത്ര ക്ഷിപ്താ മുഹൂർത്തേന ഹസ്തത്രയമവർദ്ധത ॥ 19 ॥

ന മ ഏതദലം രാജൻ സുഖം വസ്തുമുദഞ്ചനം ।
പൃഥു ദേഹി പദം മഹ്യം യത്ത്വാഹം ശരണം ഗതാ ॥ 20 ॥

തത ആദായ സാ രാജ്ഞാ ക്ഷിപ്താ രാജൻ സരോവരേ ।
തദാവൃത്യാത്മനാ സോഽയം മഹാമീനോഽന്വവർദ്ധത ॥ 21 ॥

നൈതൻമേ സ്വസ്തയേ രാജന്നുദകം സലിലൌകസഃ ।
നിധേഹി രക്ഷായോഗേന ഹ്രദേ മാമവിദാസിനി ॥ 22 ॥

ഇത്യുക്തഃ സോഽനയൻമത്സ്യം തത്ര തത്രാവിദാസിനി ।
ജലാശയേഽസമ്മിതം തം സമുദ്രേ പ്രാക്ഷിപജ്ഝഷം ॥ 23 ॥

ക്ഷിപ്യമാണസ്തമാഹേദമിഹ മാം മകരാദയഃ ।
അദന്ത്യതിബലാ വീര മാം നേഹോത്‌സ്രഷ്ടുമർഹസി ॥ 24 ॥

ഏവം വിമോഹിതസ്തേന വദതാ വൽഗുഭാരതീം ।
തമാഹ കോ ഭവാനസ്മാൻ മത്സ്യരൂപേണ മോഹയൻ ॥ 25 ॥

നൈവം വീര്യോ ജലചരോ ദൃഷ്ടോഽസ്മാഭിഃ ശ്രുതോഽപി ച ।
യോ ഭവാൻ യോജനശതമഹ്നാഭിവ്യാനശേ സരഃ ॥ 26 ॥

നൂനം ത്വം ഭഗവാൻ സാക്ഷാദ്ധരിർന്നാരായണോഽവ്യയഃ ।
അനുഗ്രഹായ ഭൂതാനാം ധത്സേ രൂപം ജലൌകസാം ॥ 27 ॥

നമസ്തേ പുരുഷശ്രേഷ്ഠ സ്ഥിത്യുത്പത്യപ്യയേശ്വര ।
ഭക്താനാം നഃ പ്രപന്നാനാം മുഖ്യോ ഹ്യാത്മഗതിർവിഭോ ॥ 28 ॥

സർവ്വേ ലീലാവതാരാസ്തേ ഭൂതാനാം ഭൂതിഹേതവഃ ।
ജ്ഞാതുമിച്ഛാമ്യദോ രൂപം യദർത്ഥം ഭവതാ ധൃതം ॥ 29 ॥

     ന തേഽരവിന്ദാക്ഷ പദോപസർപ്പണം
          മൃഷാ ഭവേത്സർവ്വസുഹൃത്പ്രിയാത്മനഃ ।
     യഥേതരേഷാം പൃഥഗാത്മനാം സതാ-
          മദീദൃശോ യദ്‌വപുരദ്ഭുതം ഹി നഃ ॥ 30 ॥

ശ്രീശുക ഉവാച

     ഇതി ബ്രുവാണം നൃപതിം ജഗത്പതിഃ
          സത്യവ്രതം മത്സ്യവപുർ യുഗക്ഷയേ ।
     വിഹർത്തുകാമഃ പ്രളയാർണ്ണവേഽബ്രവീ-
          ച്ചികീർഷുരേകാന്തജനപ്രിയഃ പ്രിയം ॥ 31 ॥

ശ്രീഭഗവാനുവാച

സപ്തമേഽദ്യതനാദൂർദ്ധ്വമഹന്യേതദരിന്ദമ ।
നിമങ്ക്ഷ്യത്യപ്യയാംഭോധൌ ത്രൈലോക്യം ഭൂർഭുവാദികം ॥ 32 ॥

ത്രിലോക്യാം ലീയമാനായാം സംവർത്താംഭസി വൈ തദാ ।
ഉപസ്ഥാസ്യതി നൌഃ കാചിദ്‌വിശാലാ ത്വാം മയേരിതാ ॥ 33 ॥

ത്വം താവദോഷധീഃ സർവ്വാ ബീജാന്യുച്ചാവചാനി ച ।
സപ്തർഷിഭിഃ പരിവൃതഃ സർവ്വസത്ത്വോപബൃംഹിതഃ ॥ 34 ॥

ആരുഹ്യ ബൃഹതീം നാവം വിചരിഷ്യസ്യവിക്ലവഃ ।
ഏകാർണ്ണവേ നിരാലോകേ ഋഷീണാമേവ വർച്ചസാ ॥ 35 ॥

ദോധൂയമാനാം താം നാവം സമീരേണ ബലീയസാ ।
ഉപസ്ഥിതസ്യ മേ ശൃംഗേ നിബധ്നീഹി മഹാഹിനാ ॥ 36 ॥

അഹം ത്വാമൃഷിഭിഃ സാകം സഹനാവമുദന്വതി ।
വികർഷൻ വിചരിഷ്യാമി യാവദ്ബ്രാഹ്മീ നിശാ പ്രഭോ ॥ 37 ॥

മദീയം മഹിമാനം ച പരം ബ്രഹ്മേതി ശബ്ദിതം ।
വേത്സ്യസ്യനുഗൃഹീതം മേ സംപ്രശ്നൈർവ്വിവൃതം ഹൃദി ॥ 38 ॥

ഇത്ഥമാദിശ്യ രാജാനം ഹരിരന്തരധീയത ।
സോഽന്വവൈക്ഷത തം കാലം യം ഹൃഷീകേശ ആദിശത് ॥ 39 ॥

ആസ്തീര്യ ദർഭാൻ പ്രാക്കൂലാൻ രാജർഷിഃ പ്രാഗുദങ്മുഖഃ ।
നിഷസാദ ഹരേഃ പാദൌ ചിന്തയൻ മത്സ്യരൂപിണഃ ॥ 40 ॥

തതഃ സമുദ്ര ഉദ്വേലഃ സർവ്വതഃ പ്ലാവയൻ മഹീം ।
വർദ്ധമാനോ മഹാമേഘൈർവ്വർഷദ്ഭിഃ സമദൃശ്യത ॥ 41 ॥

ധ്യായൻ ഭഗവദാദേശം ദദൃശേ നാവമാഗതാം ।
താമാരുരോഹ വിപ്രേന്ദ്രൈരാദായൌഷധിവീരുധഃ ॥ 42 ॥

തമൂചുർമ്മുനയഃ പ്രീതാ രാജൻ ധ്യായസ്വ കേശവം ।
സ വൈ നഃ സങ്കടാദസ്മാദവിതാ ശം വിധാസ്യതി ॥ 43 ॥

സോഽനുധ്യാതസ്തതോ രാജ്ഞാ പ്രാദുരാസീൻമഹാർണ്ണവേ ।
ഏകശൃംഗധരോ മത്സ്യോ ഹൈമോ നിയുതയോജനഃ ॥ 44 ॥

നിബധ്യ നാവം തച്ഛൃംഗേ യഥോക്തോ ഹരിണാ പുരാ ।
വരത്രേണാഹിനാ തുഷ്ടസ്തുഷ്ടാവ മധുസൂദനം ॥ 45 ॥

രാജോവാച

     അനാദ്യവിദ്യോപഹതാത്മസംവിദ-
          സ്തൻമൂലസംസാരപരിശ്രമാതുരാഃ ।
     യദൃച്ഛയേഹോപസൃതാ യമാപ്നുയുർ-
          വ്വിമുക്തിദോ നഃ പരമോ ഗുരുർഭവാൻ ॥ 46 ॥

     ജനോഽബുധോഽയം നിജകർമ്മബന്ധനഃ
          സുഖേച്ഛയാ കർമ്മ സമീഹതേഽസുഖം ।
     യത്സേവയാ താം വിധുനോത്യസൻമതിം
          ഗ്രന്ഥിം സ ഭിന്ദ്യാദ്ധൃദയം സ നോ ഗുരുഃ ॥ 47 ॥

     യത്സേവയാഗ്നേരിവ രുദ്രരോദനം
          പുമാൻ വിജഹ്യാൻമലമാത്മനസ്തമഃ ।
     ഭജേത വർണ്ണം നിജമേഷ സോഽവ്യയോ
          ഭൂയാത്സ ഈശഃ പരമോ ഗുരോർഗ്ഗുരുഃ ॥ 48 ॥

     ന യത്പ്രസാദായുതഭാഗലേശ-
          മന്യേ ച ദേവാ ഗുരവോ ജനാഃ സ്വയം ।
     കർത്തും സമേതാഃ പ്രഭവന്തി പുംസ-
          സ്തമീശ്വരം ത്വാം ശരണം പ്രപദ്യേ ॥ 49 ॥

     അചക്ഷുരന്ധസ്യ യഥാഗ്രണീഃ കൃത-
          സ്തഥാ ജനസ്യാവിദുഷോഽബുധോ ഗുരുഃ ।
     ത്വമർക്കദൃക്‌സർവ്വദൃശാം സമീക്ഷണോ
          വൃതോ ഗുരുർന്നഃ സ്വഗതിം ബുഭുത്സതാം ॥ 50 ॥

     ജനോ ജനസ്യാദിശതേഽസതീം മതിം
          യയാ പ്രപദ്യേത ദുരത്യയം തമഃ ।
     ത്വം ത്വവ്യയം ജ്ഞാനമമോഘമഞ്ജസാ
          പ്രപദ്യതേ യേന ജനോ നിജം പദം ॥ 51 ॥

     ത്വം സർവ്വലോകസ്യ സുഹൃത്പ്രിയേശ്വരോ
          ഹ്യാത്മാ ഗുരുർജ്ഞാനമഭീഷ്ടസിദ്ധിഃ ।
     തഥാപി ലോകോ ന ഭവന്തമന്ധധീർ-
          ജാനാതി സന്തം ഹൃദി ബദ്ധകാമഃ ॥ 52 ॥

     തം ത്വാമഹം ദേവവരം വരേണ്യം
          പ്രപദ്യ ഈശം പ്രതിബോധനായ ।
     ഛിന്ധ്യർത്ഥദീപൈർഭഗവൻ വചോഭിർ-
          ഗ്രന്ഥീൻ ഹൃദയ്യാൻ വിവൃണു സ്വമോകഃ ॥ 53 ॥

ശ്രീശുക ഉവാച

ഇത്യുക്തവന്തം നൃപതിം ഭഗവാനാദിപൂരുഷഃ ।
മത്സ്യരൂപീ മഹാംഭോധൌ വിഹരംസ്തത്ത്വമബ്രവീത് ॥ 54 ॥

പുരാണസംഹിതാം ദിവ്യാം സാംഖ്യയോഗക്രിയാവതീം ।
സത്യവ്രതസ്യ രാജർഷേരാത്മഗുഹ്യമശേഷതഃ ॥ 55 ॥

അശ്രൌഷീദൃഷിഭിഃ സാകമാത്മതത്ത്വമസംശയം ।
നാവ്യാസീനോ ഭഗവതാ പ്രോക്തം ബ്രഹ്മ സനാതനം ॥ 56 ॥

അതീതപ്രളയാപായ ഉത്ഥിതായ സ വേധസേ ।
ഹത്വാസുരം ഹയഗ്രീവം വേദാൻ പ്രത്യാഹരദ്ധരിഃ ॥ 57 ॥

സ തു സത്യവ്രതോ രാജാ ജ്ഞാനവിജ്ഞാനസംയുതഃ ।
വിഷ്ണോഃ പ്രസാദാത്കൽപേഽസ്മിന്നാസീദ്‌ വൈവസ്വതോ മനുഃ ॥ 58 ॥

സത്യവ്രതസ്യ രാജർഷേർമ്മായാമത്സ്യസ്യ ശാർങ്ഗിണഃ ।
സംവാദം മഹദാഖ്യാനം ശ്രുത്വാ മുച്യേത കിൽബിഷാത് ॥ 59 ॥

അവതാരോ ഹരേർ യോഽയം കീർത്തയേദന്വഹം നരഃ ।
സങ്കൽപാസ്തസ്യ സിധ്യന്തി സ യാതി പരമാം ഗതിം ॥ 60 ॥

     പ്രളയപയസി ധാതുഃ സുപ്തശക്തേർമ്മുഖേഭ്യഃ
          ശ്രുതിഗണമപനീതം പ്രത്യുപാദത്ത ഹത്വാ ।
     ദിതിജമകഥയദ്യോ ബ്രഹ്മ സത്യവ്രതാനാം
          തമഹമഖിലഹേതും ജിഹ്മമീനം നതോഽസ്മി ॥ 61 ॥