ശ്രീമദ് ഭാഗവതം (മൂലം) / തൃതീയഃ സ്കന്ധഃ (സ്കന്ധം 3) / അദ്ധ്യായം 28

← സ്കന്ധം 3 : അദ്ധ്യായം 27

സ്കന്ധം 3 : അദ്ധ്യായം 29 →

ശ്രീമദ് ഭാഗവതം (മൂലം) / തൃതീയഃ സ്കന്ധഃ (സ്കന്ധം 3) / അദ്ധ്യായം 28

ശ്രീഭഗവാനുവാച

യോഗസ്യ ലക്ഷണം വക്ഷ്യേ സബീജസ്യ നൃപാത്മജേ ।
മനോ യേനൈവ വിധിനാ പ്രസന്നം യാതി സത്പഥം ॥ 1 ॥

സ്വധർമ്മാചരണം ശക്ത്യാ വിധർമ്മാച്ച നിവർത്തനം ।
ദൈവാല്ലബ്ധേന സന്തോഷ ആത്മവിച്ചരണാർച്ചനം ॥ 2 ॥

ഗ്രാമ്യധർമ്മനിവൃത്തിശ്ച മോക്ഷധർമ്മരതിസ്തഥാ ।
മിതമേധ്യാദനം ശശ്വദ് വിവിക്തക്ഷേമസേവനം ॥ 3 ॥

അഹിംസാ സത്യമസ്തേയം യാവദർത്ഥപരിഗ്രഹഃ ।
ബ്രഹ്മചര്യം തപഃ ശൌചം സ്വാധ്യായഃ പുരുഷാർച്ചനം ॥ 4 ॥

മൌനം സദാസനജയഃ സ്ഥൈര്യം പ്രാണജയഃ ശനൈഃ ।
പ്രത്യാഹാരശ്ചേന്ദ്രിയാണാം വിഷയാൻമനസാ ഹൃദി ॥ 5 ॥

സ്വധിഷ്ണ്യാനാമേകദേശേ മനസാ പ്രാണധാരണം ।
വൈകുണ്ഠലീലാഭിധ്യാനം സമാധാനം തഥാഽഽത്മനഃ ॥ 6 ॥

ഏതൈരന്യൈശ്ച പഥിഭിർമ്മനോ ദുഷ്ടമസത്പഥം ।
ബുദ്ധ്യാ യുഞ്ജീത ശനകൈർജ്ജിതപ്രാണോ ഹ്യതന്ദ്രിതഃ ॥ 7 ॥

ശുചൌ ദേശേ പ്രതിഷ്ഠാപ്യ വിജിതാസന ആസനം ।
തസ്മിൻ സ്വസ്തി സമാസീന ഋജുകായഃ സമഭ്യസേത് ॥ 8 ॥

പ്രാണസ്യ ശോധയേൻമാർഗ്ഗം പൂരകുംഭകരേചകൈഃ ।
പ്രതികൂലേന വാ ചിത്തം യഥാ സ്ഥിരമചഞ്ചലം ॥ 9 ॥

മനോഽചിരാത് സ്യാദ് വിരജം ജിതശ്വാസസ്യ യോഗിനഃ ।
വായ്വഗ്നിഭ്യാം യഥാ ലോഹം ധ്മാതം ത്യജതി വൈ മലം ॥ 10 ॥

പ്രാണായാമൈർദ്ദഹേദ്ദോഷാൻ ധാരണാഭിശ്ച കിൽബിഷാൻ ।
പ്രത്യാഹാരേണ സംസർഗ്ഗാൻ ധ്യാനേനാനീശ്വരാൻ ഗുണാൻ ॥ 11 ॥

യദാ മനഃ സ്വം വിരജം യോഗേന സുസമാഹിതം ।
കാഷ്ഠാം ഭഗവതോ ധ്യായേത് സ്വനാസാഗ്രാവലോകനഃ ॥ 12 ॥

പ്രസന്നവദനാംഭോജം പദ്മഗർഭാരുണേക്ഷണം ।
നീലോത്പലദളശ്യാമം ശംഖചക്രഗദാധരം ॥ 13 ॥

ലസത്പങ്കജകിഞ്ജൽക്കപീതകൌശേയവാസസം ।
ശ്രീവത്സവക്ഷസം ഭ്രാജത്കൌസ്തുഭാമുക്തകന്ധരം ॥ 14 ॥

മത്തദ്വിരേഫകലയാ പരീതം വനമാലയാ ।
പരാർദ്ധൃഹാരവലയകിരീടാംഗദനൂപുരം ॥ 15 ॥

കാഞ്ചീഗുണോല്ലസച്ഛ്രോണിം ഹൃദയാംഭോജവിഷ്ടരം ।
ദർശനീയതമം ശാന്തം മനോനയനവർദ്ധനം ॥ 16 ॥

അപീച്യദർശനം ശശ്വത്‌സർവ്വലോകനമസ്കൃതം ।
സന്തം വയസി കൈശോരേ ഭൃത്യാനുഗ്രഹകാതരം ॥ 17 ॥

കീർത്തന്യതീർത്ഥയശസം പുണ്യശ്ലോകയശസ്കരം ।
ധ്യായേദ്ദേവം സമഗ്രാംഗം യാവന്ന ച്യവതേ മനഃ ॥ 18 ॥

സ്ഥിതം വ്രജന്തമാസീനം ശയാനം വാ ഗുഹാശയം ।
പ്രേക്ഷണീയേഹിതം ധ്യായേച്ഛുദ്ധഭാവേന ചേതസാ ॥ 19 ॥

തസ്മിൻ ലബ്ധപദം ചിത്തം സർവ്വാവയവസംസ്ഥിതം ।
വിലക്ഷ്യൈകത്ര സംയുജ്യാദംഗേ ഭഗവതോ മുനിഃ ॥ 20 ॥

     സഞ്ചിന്തയേദ്ഭഗവതശ്ചരണാരവിന്ദം
          വജ്രാങ്കുശധ്വജസരോരുഹലാഞ്ഛനാഢ്യം ।
     ഉത്തുംഗരക്തവിലസന്നഖചക്രവാള-
          ജ്യോത്സ്നാഭിരാഹതമഹദ്ധൃദയാന്ധകാരം ॥ 21 ॥

     യച്ഛൌചനിഃസൃതസരിത്പ്രവരോദകേന
          തീർത്ഥേന മൂർധ്ന്യധികൃതേന ശിവഃ ശിവോഽഭൂത് ।
     ധ്യാതുർമ്മുനഃശമലശൈലനിസൃഷ്ടവജ്രം
          ധ്യായേച്ചിരം ഭഗവതശ്ചരണാരവിന്ദം ॥ 22 ॥

     ജാനുദ്വയം ജലജലോചനയാ ജനന്യാ
          ലക്ഷ്മ്യാഖിലസ്യ സുരവന്ദിതയാ വിധാതുഃ ।
     ഊർവ്വോർന്നിധായ കരപല്ലവരോചിഷാ യത്
          സംലാളിതം ഹൃദി വിഭോരഭവസ്യ കുര്യാത് ॥ 23 ॥

     ഊരൂ സുപർണ്ണഭുജയോരധിശോഭമാനാ-
          വോജോനിധീ അതസികാകുസുമാവഭാസൌ ।
     വ്യാലംബി പീതവരവാസസി വർത്തമാന-
          കാഞ്ചീകലാപപരിരംഭിനിതംബബിംബം ॥ 24 ॥

     നാഭിഹ്രദം ഭുവനകോശഗുഹോദരസ്ഥം
          യത്രാത്മയോനിധിഷണാഖിലലോകപദ്മം ।
     വ്യൂഢം ഹരിൺമണിവൃഷസ്തനയോരമുഷ്യ
          ധ്യായേദ്ദ്വയം വിശദഹാരമയൂഖഗൌരം ॥ 25 ॥

     വക്ഷോഽധിവാസമൃഷഭസ്യ മഹാവിഭൂതേഃ
          പുംസാം മനോനയനനിർവൃതിമാദധാനം ।
     കണ്ഠം ച കൌസ്തുഭമണേരധിഭൂഷണാർത്ഥം
          കുര്യാൻമനസ്യഖിലലോകനമസ്കൃതസ്യ ॥ 26 ॥

     ബാഹൂംശ്ച മന്ദരഗിരേഃ പരിവർത്തനേന
          നിർണ്ണിക്തബാഹുവലയാനധിലോകപാലാൻ ।
     സഞ്ചിന്തയേദ്ദശശതാരമസഹ്യതേജഃ
          ശംഖം ച തത്കരസരോരുഹരാജഹംസം ॥ 27 ॥

     കൌമോദകീം ഭഗവതോ ദയിതാം സ്മരേത
          ദിഗ്‌ദ്ധാമരാതിഭടശോണിതകർദ്ദമേന ।
     മാലാം മധുവ്രതവരൂഥഗിരോപഘുഷ്ടാം
          ചൈത്യസ്യ തത്ത്വമമലം മണിമസ്യ കണ്ഠേ ॥ 28 ॥

     ഭൃത്യാനുകമ്പിതധിയേഹ ഗൃഹീതമൂർത്തേ-
          സഞ്ചിന്തയേദ്ഭഗവതോ വദനാരവിന്ദം ।
     യദ്‌വിസ്ഫുരൻമകരകുണ്ഡലവൽഗിതേന
          വിദ്യോതിതാമലകപോലമുദാരനാസം ॥ 29 ॥

     യച്ഛ്രീനികേതമളിഭിഃ പരിസേവ്യമാനം
          ഭൂത്യാ സ്വയാ കുടിലകുന്തലവൃന്ദജുഷ്ടം ।
     മീനദ്വയാശ്രയമധിക്ഷിപദബ്ജനേത്രം
          ധ്യായേൻമനോമയമതന്ദ്രിത ഉല്ലസദ്ഭ്രു ॥ 30 ॥

     തസ്യാവലോകമധികം കൃപയാതിഘോര-
          താപത്രയോപശമനായ നിസൃഷ്ടമക്ഷ്ണോഃ ।
     സ്നിഗ്ദ്ധസ്മിതാനുഗുണിതം വിപുലപ്രസാദം
          ധ്യായേച്ചിരം വിപുലഭാവനയാ ഗുഹായാം ॥ 31 ॥

     ഹാസം ഹരേരവനതാഖിലലോകതീവ്ര-
          ശോകാശ്രുസാഗരവിശോഷണമത്യുദാരം ।
     സമ്മോഹനായ രചിതം നിജമായയാസ്യ
          ഭ്രൂമണ്ഡലം മുനികൃതേ മകരധ്വജസ്യ ॥ 32 ॥

     ധ്യാനായനം പ്രഹസിതം ബഹുലാധരോഷ്ഠ-
          ഭാസാരുണായിതതനുദ്വിജകുന്ദപംക്തി ।
     ധ്യായേത്‌സ്വദേഹകുഹരേഽവസിതസ്യ വിഷ്ണോഃ
          ഭക്ത്യാഽഽർദ്രയാർപ്പിതമനാ ന പൃഥഗ്‌ദിദൃക്ഷേത് ॥ 33 ॥

     ഏവം ഹരൌ ഭഗവതി പ്രതിലബ്ധഭാവോ
          ഭക്ത്യാ ദ്രവദ്ധൃദയ ഉത്പുളകഃ പ്രമോദാത് ।
     ഔത്കണ്ഠ്യബാഷ്പകലയാ മുഹുരർദ്യമാന-
          സ്തച്ചാപി ചിത്തബഡിശം ശനകൈർവ്വിയുങ്ക്തേ ॥ 34 ॥

     മുക്താശ്രയം യർഹി നിർവ്വിഷയം വിരക്തം
          നിർവ്വാണമൃച്ഛതി മനഃ സഹസാ യഥാർച്ചിഃ ।
     ആത്മാനമത്ര പുരുഷോഽവ്യവധാനമേക-
          മന്വീക്ഷതേ പ്രതിനിവൃത്തഗുണപ്രവാഹഃ ॥ 35 ॥

     സോഽപ്യേതയാ ചരമയാ മനസോ നിവൃത്ത്യാ
          തസ്മിൻമഹിമ്‌ന്യവസിതഃ സുഖദുഃഖബാഹ്യേ ।
     ഹേതുത്വമപ്യസതി കർത്തരി ദുഃഖയോർ യത്
          സ്വാത്മൻ വിധത്ത ഉപലബ്ധപരാത്മകാഷ്ഠഃ ॥ 36 ॥

     ദേഹം ച തം ന ചരമഃ സ്ഥിതമുത്ഥിതം വാ
          സിദ്ധോ വിപശ്യതി യതോഽധ്യഗമത്‌സ്വരൂപം ।
     ദൈവാദുപേതമഥ ദൈവവശാദപേതം
          വാസോ യഥാ പരികൃതം മദിരാമദാന്ധഃ ॥ 37 ॥

     ദേഹോഽപി ദൈവവശഗഃ ഖലു കർമ്മ യാവത്
          സ്വാരംഭകം പ്രതിസമീക്ഷത ഏവ സാസുഃ ।
     തം സ പ്രപഞ്ചമധിരൂഢസമാധിയോഗഃ
          സ്വാപ്നം പുനർന്ന ഭജതേ പ്രതിബുദ്ധവസ്തുഃ ॥ 38 ॥

യഥാ പുത്രാച്ച വിത്താച്ച പൃഥങ്മർത്ത്യഃ പ്രതീയതേ ।
അപ്യാത്മത്വേനാഭിമതാദ്ദേഹാദേഃ പുരുഷസ്തഥാ ॥ 39 ॥

യഥോൽമുകാദ് വിസ്ഫുലിംഗാദ് ധൂമാദ് വാപി സ്വസംഭവാത് ।
അപ്യാത്മത്വേനാഭിമതാദ് യഥാഗ്നിഃ പൃഥഗുൽമുകാത് ॥ 40 ॥

ഭൂതേന്ദ്രിയാന്തഃകരണാത് പ്രധാനാജ്ജീവസംജ്ഞിതാത് ।
ആത്മാ തഥാ പൃഥഗ് ദ്രഷ്ടാ ഭഗവാൻ ബ്രഹ്മസംജ്ഞിതഃ ॥ 41 ॥

സർവ്വഭൂതേഷു ചാത്മാനം സർവ്വഭൂതാനി ചാത്മനി ।
ഈക്ഷേതാനന്യഭാവേന ഭൂതേഷ്വിവ തദാത്മതാം ॥ 42 ॥

സ്വയോനിഷു യഥാ ജ്യോതിരേകം നാനാ പ്രതീയതേ ।
യോനീനാം ഗുണവൈഷമ്യാത് തഥാഽഽത്മാ പ്രകൃതൌ സ്ഥിതഃ ॥ 43 ॥

തസ്മാദിമാം സ്വാം പ്രകൃതിം ദൈവീം സദസദാത്മികാം ।
ദുർവ്വിഭാവ്യാം പരാഭാവ്യ സ്വരൂപേണാവതിഷ്ഠതേ ॥ 44 ॥