ശ്രീമദ് ഭാഗവതം (മൂലം) / തൃതീയഃ സ്കന്ധഃ (സ്കന്ധം 3) / അദ്ധ്യായം 29

← സ്കന്ധം 3 : അദ്ധ്യായം 28

സ്കന്ധം 3 : അദ്ധ്യായം 30 →

ശ്രീമദ് ഭാഗവതം (മൂലം) / തൃതീയഃ സ്കന്ധഃ (സ്കന്ധം 3) / അദ്ധ്യായം 29

ദേവഹൂതിരുവാച

ലക്ഷണം മഹദാദീനാം പ്രകൃതേഃ പുരുഷസ്യ ച ।
സ്വരൂപം ലക്ഷ്യതേഽമീഷാം യേന തത്പാരമാർത്ഥികം ॥ 1 ॥

യഥാ സാംഖ്യേഷു കഥിതം യൻമൂലം തത്പ്രചക്ഷതേ ।
ഭക്തിയോഗസ്യ മേ മാർഗ്ഗം ബ്രൂഹി വിസ്തരശഃ പ്രഭോ ॥ 2 ॥

വിരാഗോ യേന പുരുഷോ ഭഗവൻ സർവ്വതോ ഭവേത് ।
ആചക്ഷ്വ ജീവലോകസ്യ വിവിധാ മമ സംസൃതീഃ ॥ 3 ॥

കാലസ്യേശ്വരരൂപസ്യ പരേഷാം ച പരസ്യ തേ ।
സ്വരൂപം ബത കുർവ്വന്തി യദ്ധേതോഃ കുശലം ജനാഃ ॥ 4 ॥

     ലോകസ്യ മിഥ്യാഭിമതേരചക്ഷുഷ-
          ശ്ചിരം പ്രസുപ്തസ്യ തമസ്യനാശ്രയേ ।
     ശ്രാന്തസ്യ കർമ്മസ്വനുവിദ്ധയാ ധിയാ
          ത്വമാവിരാസീഃ കില യോഗഭാസ്കരഃ ॥ 5 ॥

മൈത്രേയ ഉവാച

ഇതി മാതുർവ്വചഃ ശ്ലക്ഷ്ണം പ്രതിനന്ദ്യ മഹാമുനിഃ ।
ആബഭാഷേ കുരുശ്രേഷ്ഠ പ്രീതസ്താം കരുണാർദ്ദിതഃ ॥ 6 ॥

ശ്രീഭഗവാനുവാച

ഭക്തിയോഗോ ബഹുവിധോ മാർഗ്ഗൈർഭാമിനി ഭാവ്യതേ ।
സ്വഭാവഗുണമാർഗ്ഗേണ പുംസാം ഭാവോ വിഭിദ്യതേ ॥ 7 ॥

അഭിസന്ധായ യോ ഹിംസാം ദംഭം മാത്സര്യമേവ വാ ।
സംരംഭീ ഭിന്നദൃഗ്ഭാവം മയി കുര്യാത് സ താമസഃ ॥ 8 ॥

വിഷയാനഭിസന്ധായ യശ ഐശ്വര്യമേവ വാ ।
അർച്ചാദാവർച്ചയേദ്യോ മാം പൃഥഗ്ഭാവഃ സ രാജസഃ ॥ 9 ॥

കർമ്മനിർഹാരമുദ്ദിശ്യ പരസ്മിൻ വാ തദർപ്പണം ।
യജേദ്യഷ്ടവ്യമിതി വാ പൃഥഗ്ഭാവഃ സ സാത്ത്വികഃ ॥ 10 ॥

മദ്ഗുണശ്രുതിമാത്രേണ മയി സർവ്വഗുഹാശയേ ।
മനോഗതിരവിച്ഛിന്നാ യഥാ ഗംഗാംഭസോഽമ്ബുധൌ ॥ 11 ॥

ലക്ഷണം ഭക്തിയോഗസ്യ നിർഗ്ഗുണസ്യ ഹ്യുദാഹൃതം ।
അഹൈതുക്യവ്യവഹിതാ യാ ഭക്തിഃ പുരുഷോത്തമേ ॥ 12 ॥

സാലോക്യസാർഷ്ടിസാമീപ്യസാരൂപ്യൈകത്വമപ്യുത ।
ദീയമാനം ന ഗൃഹ്ണന്തി വിനാ മത്സേവനം ജനാഃ ॥ 13 ॥

സ ഏവ ഭക്തിയോഗാഖ്യ ആത്യന്തിക ഉദാഹൃതഃ ।
യേനാതിവ്രജ്യ ത്രിഗുണം മദ്ഭാവായോപപദ്യതേ ॥ 14 ॥

നിഷേവിതേനാനിമിത്തേന സ്വധർമ്മേണ മഹീയസാ ।
ക്രിയായോഗേന ശസ്തേന നാതിഹിംസ്രേണ നിത്യശഃ ॥ 15 ॥

മദ്ധിഷ്ണ്യദർശനസ്പർശപൂജാസ്തുത്യഭിവന്ദനൈഃ ।
ഭൂതേഷു മദ്ഭാവനയാ സത്ത്വേനാസംഗമേന ച ॥ 16 ॥

മഹതാം ബഹുമാനേന ദീനാനാമനുകമ്പയാ ।
മൈത്ര്യാ ചൈവാത്മതുല്യേഷു യമേന നിയമേന ച ॥ 17 ॥

ആധ്യാത്മികാനുശ്രവണാന്നാമസങ്കീർത്തനാച്ച മേ ।
ആർജ്ജവേനാര്യസംഗേന നിരഹം ക്രിയയാ തഥാ ॥ 18 ॥

മദ്ധർമ്മണോ ഗുണൈരേതൈഃ പരിസംശുദ്ധ ആശയഃ ।
പുരുഷസ്യാഞ്ജസാഭ്യേതി ശ്രുതമാത്രഗുണം ഹി മാം ॥ 19 ॥

യഥാ വാതരഥോ ഘ്രാണമാവൃങ്ക്തേ ഗന്ധ ആശയാത് ।
ഏവം യോഗരതം ചേത ആത്മാനമവികാരി യത് ॥ 20 ॥

അഹം സർവേഷു ഭൂതേഷു ഭൂതാത്മാവസ്ഥിതഃ സദാ ।
തമവജ്ഞായ മാം മർത്ത്യ കുരുതേഽർച്ചാവിഡംബനം ॥ 21 ॥

യോ മാം സർവ്വേഷു ഭൂതേഷു സന്തമാത്മാനമീശ്വരം ।
ഹിത്വാർച്ചാം ഭജതേ മൌഢ്യാദ്ഭസ്മന്യേവ ജുഹോതി സഃ ॥ 22 ॥

ദ്വിഷതഃ പരകായേ മാം മാനിനോ ഭിന്നദർശിനഃ ।
ഭൂതേഷു ബദ്ധവൈരസ്യ ന മനഃശാന്തിമൃച്ഛതി ॥ 23 ॥

അഹമുച്ചാവചൈർദ്രവ്യൈഃ ക്രിയയോത്പന്നയാനഘേ ।
നൈവ തുഷ്യേഽർച്ചിതോഽർച്ചായാം ഭൂതഗ്രാമാവമാനിനഃ ॥ 24 ॥

അർച്ചാദാവർച്ചയേത്താവദീശ്വരം മാം സ്വകർമ്മകൃത് ।
യാവന്ന വേദ സ്വഹൃദി സർവ്വഭൂതേഷ്വവസ്ഥിതം ॥ 25 ॥

ആത്മനശ്ച പരസ്യാപി യഃ കരോത്യന്തരോദരം ।
തസ്യ ഭിന്നദൃശോ മൃത്യുർവ്വിദധേ ഭയമുൽബണം ॥ 26 ॥

അഥ മാം സർവ്വഭൂതേഷു ഭൂതാത്മാനം കൃതാലയം ।
അർഹയേദ്ദാനമാനാഭ്യാം മൈത്ര്യാഭിന്നേന ചക്ഷുഷാ ॥ 27 ॥

ജീവാഃ ശ്രേഷ്ഠാ ഹ്യജീവാനാം തതഃ പ്രാണഭൃതഃ ശുഭേ ।
തതഃ സചിത്താഃ പ്രവരാസ്തതശ്ചേന്ദ്രിയവൃത്തയഃ ॥ 28 ॥

തത്രാപി സ്പർശവേദിഭ്യഃ പ്രവരാ രസവേദിനഃ ।
തേഭ്യോ ഗന്ധവിദഃ ശ്രേഷ്ഠാസ്തതഃ ശബ്ദവിദോ വരാഃ ॥ 29 ॥

രൂപഭേദവിദസ്തത്ര തതശ്ചോഭയതോ ദതഃ ।
തേഷാം ബഹുപദാഃ ശ്രേഷ്ഠാശ്ചതുഷ്പാദസ്തതോ ദ്വിപാത് ॥ 30 ॥

തതോ വർണ്ണാശ്ച ചത്വാരസ്തേഷാം ബ്രാഹ്മണ ഉത്തമഃ ।
ബ്രാഹ്മണേഷ്വപി വേദജ്ഞോ ഹ്യർത്ഥജ്ഞോഽഭ്യധികസ്തതഃ ॥ 31 ॥

അർത്ഥജ്ഞാത്‌സംശയച്ഛേത്താ തതഃ ശ്രേയാൻ സ്വകർമ്മകൃത് ।
മുക്തസംഗസ്തതോ ഭൂയാനദോഗ്ദ്ധാ ധർമ്മമാത്മനഃ ॥ 32 ॥

തസ്മാൻമയ്യർപ്പിതാശേഷക്രിയാർത്ഥാത്മാ നിരന്തരഃ ।
മയ്യർപ്പിതാത്മനഃ പുംസോ മയി സന്ന്യസ്തകർമ്മണഃ ।
ന പശ്യാമി പരം ഭൂതമകർത്തുഃ സമദർശനാത് ॥ 33 ॥

മനസൈതാനി ഭൂതാനി പ്രണമേദ്ബഹുമാനയൻ ।
ഈശ്വരോ ജീവകലയാ പ്രവിഷ്ടോ ഭഗവാനിതി ॥ 34 ॥

ഭക്തിയോഗശ്ച യോഗശ്ച മയാ മാനവ്യുദീരിതഃ ।
യയോരേകതരേണൈവ പുരുഷഃ പുരുഷം വ്രജേത് ॥ 35 ॥

ഏതദ്ഭഗവതോ രൂപം ബ്രഹ്മണഃ പരമാത്മനഃ ।
പരം പ്രധാനം പുരുഷം ദൈവം കർമ്മവിചേഷ്ടിതം ॥ 36 ॥

രൂപഭേദാസ്പദം ദിവ്യം കാല ഇത്യഭിധീയതേ ।
ഭൂതാനാം മഹദാദീനാം യതോ ഭിന്നദൃശാം ഭയം ॥ 37 ॥

യോഽന്തഃപ്രവിശ്യ ഭൂതാനി ഭൂതൈരത്ത്യഖിലാശ്രയഃ ।
സ വിഷ്ണ്വാഖ്യോഽധിയജ്ഞോഽസൌ കാലഃ കലയതാം പ്രഭുഃ ॥ 38 ॥

ന ചാസ്യ കശ്ചിദ്ദയിതോ ന ദ്വേഷ്യോ ന ച ബാന്ധവഃ ।
ആവിശത്യപ്രമത്തോഽസൌ പ്രമത്തം ജനമന്തകൃത് ॥ 39 ॥

യദ്ഭയാദ്വാതി വാതോഽയം സൂര്യസ്തപതി യദ്ഭയാത് ।
യദ്ഭയാദ്‌വർഷതേ ദേവോ ഭഗണോ ഭാതി യദ്ഭയാത് ॥ 40 ॥

യദ്‌വനസ്പതയോ ഭീതാ ലതാശ്ചൌഷധിഭിഃ സഹ ।
സ്വേ സ്വേ കാലേഽഭിഗൃഹ്ണന്തി പുഷ്പാണി ച ഫലാനി ച ॥ 41 ॥

സ്രവന്തി സരിതോ ഭീതാ നോത്സർപ്പത്യുദധിര്യതഃ ।
അഗ്നിരിന്ധേ സഗിരിഭിർഭൂർന്ന മജ്ജതി യദ്ഭയാത് ॥ 42 ॥

നഭോ ദദാതി ശ്വസതാം പദം യന്നിയമാദദഃ ।
ലോകം സ്വദേഹം തനുതേ മഹാൻസപ്തഭിരാവൃതം ॥ 43 ॥

ഗുണാഭിമാനിനോ ദേവാഃ സർഗ്ഗാദിഷ്വസ്യ യദ്ഭയാത് ।
വർത്തന്തേഽനുയുഗം യേഷാം വശ ഏതച്ചരാചരം ॥ 44 ॥

സോഽനന്തോഽന്തകരഃ കാലോഽനാദിരാദികൃദവ്യയഃ ।
ജനം ജനേന ജനയൻ മാരയൻ മൃത്യുനാന്തകം ॥ 45 ॥