ശ്രീമദ് ഭാഗവതം (മൂലം) / ദ്വാദശഃ സ്കന്ധഃ (സ്കന്ധം 12) / അദ്ധ്യായം 4

← സ്കന്ധം 12 : അദ്ധ്യായം 3

സ്കന്ധം 12 : അദ്ധ്യായം 5 →

ശ്രീമദ് ഭാഗവതം (മൂലം) / ദ്വാദശഃ സ്കന്ധഃ (സ്കന്ധം 12) / അദ്ധ്യായം 4

ശ്രീശുക ഉവാച

കാലസ്തേ പരമാണ്വാദിർദ്വിപരാർദ്ധാവധിർന്നൃപ ।
കഥിതോ യുഗമാനം ച ശൃണു കൽപലയാവപി ॥ 1 ॥

ചതുർ യുഗസഹസ്രം ച ബ്രഹ്മണോ ദിനമുച്യതേ ।
സ കൽപോ യത്ര മനവശ്ചതുർദ്ദശ വിശാംപതേ ॥ 2 ॥

തദന്തേ പ്രളയസ്താവാൻ ബ്രാഹ്മീ രാത്രിരുദാഹൃതാ ।
ത്രയോ ലോകാ ഇമേ തത്ര കൽപന്തേ പ്രളയായ ഹി ॥ 3 ॥

ഏഷ നൈമിത്തികഃ പ്രോക്തഃ പ്രളയോ യത്ര വിശ്വസൃക് ।
ശേതേഽനന്താസനോ വിശ്വമാത്മസാത്കൃത്യ ചാത്മഭൂഃ ॥ 4 ॥

ദ്വിപരാർദ്ധേ ത്വതിക്രാന്തേ ബ്രഹ്മണഃ പരമേഷ്ഠിനഃ ।
തദാ പ്രകൃതയഃ സപ്ത കൽപന്തേ പ്രളയായ വൈ ॥ 5 ॥

ഏഷ പ്രാകൃതികോ രാജൻ പ്രളയോ യത്ര ലീയതേ ।
ആണ്ഡകോശസ്തു സങ്ഘാതോ വിഘാത ഉപസാദിതേ ॥ 6 ॥

പർജ്ജന്യഃ ശതവർഷാണി ഭൂമൌ രാജൻ ന വർഷതി ।
തദാ നിരന്നേ ഹ്യന്യോന്യം ഭക്ഷമാണാഃ ക്ഷുധാർദ്ദിതാഃ ॥ 7 ॥

ക്ഷയം യാസ്യന്തി ശനകൈഃ കാലേനോപദ്രുതാഃ പ്രജാഃ ।
സാമുദ്രം ദൈഹികം ഭൌമം രസം സാംവർത്തകോ രവിഃ ॥ 8 ॥

രശ്മിഭിഃ പിബതേ ഘോരൈഃ സർവ്വം നൈവ വിമുഞ്ചതി ।
തതഃ സാംവർത്തകോ വഹ്നിഃ സങ്കർഷണമുഖോത്ഥിതഃ ॥ 9 ॥

ദഹത്യനിലവേഗോത്ഥഃ ശൂന്യാൻ ഭൂവിവരാനഥ ।
ഉപര്യധഃ സമന്താച്ച ശിഖാഭിർവ്വഹ്നിസൂര്യയോഃ ॥ 10 ॥

ദഹ്യമാനം വിഭാത്യണ്ഡം ദഗ്ദ്ധഗോമയപിണ്ഡവത് ।
തതഃ പ്രചണ്ഡപവനോ വർഷാണാമധികം ശതം ॥ 11 ॥

പരഃ സാംവർത്തകോ വാതി ധൂമ്രം ഖം രജസാഽഽവൃതം ।
തതോ മേഘകുലാന്യംഗ ചിത്രവർണ്ണാന്യനേകശഃ ॥ 12 ॥

ശതം വർഷാണി വർഷന്തി നദന്തി രഭസസ്വനൈഃ ।
തത ഏകോദകം വിശ്വം ബ്രഹ്മാണ്ഡവിവരാന്തരം ॥ 13 ॥

തദാ ഭൂമേർഗ്ഗന്ധഗുണം ഗ്രസന്ത്യാപ ഉദപ്ലവേ ।
ഗ്രസ്തഗന്ധാ തു പൃഥിവീ പ്രളയത്വായ കൽപതേ ॥ 14 ॥

അപാം രസമഥോ തേജസ്താ ലീയന്തേഽഥ നീരസാഃ ।
ഗ്രസതേ തേജസോ രൂപം വായുസ്തദ്രഹിതം തദാ ॥ 15 ॥

ലീയതേ ചാനിലേ തേജോ വായോഃ ഖം ഗ്രസതേ ഗുണം ।
സ വൈ വിശതി ഖം രാജംസ്തതശ്ച നഭസോ ഗുണം ॥ 16 ॥

ശബ്ദം ഗ്രസതി ഭൂതാദിർനഭസ്തമനുലീയതേ ।
തൈജസശ്ചേന്ദ്രിയാണ്യംഗ ദേവാൻ വൈകാരികോ ഗുണൈഃ ॥ 17 ॥

മഹാൻ ഗ്രസത്യഹങ്കാരം ഗുണാഃ സത്ത്വാദയശ്ച തം ।
ഗ്രസതേഽവ്യാകൃതം രാജൻ ഗുണാൻ കാലേന ചോദിതം ॥ 18 ॥

ന തസ്യ കാലാവയവൈഃ പരിണാമാദയോ ഗുണാഃ ।
അനാദ്യനന്തമവ്യക്തം നിത്യം കാരണമവ്യയം ॥ 19 ॥

     ന യത്ര വാചോ ന മനോ ന സത്ത്വം
          തമോ രജോ വാ മഹദാദയോഽമീ ।
     ന പ്രാണബുദ്ധീന്ദ്രിയദേവതാ വാ
          ന സന്നിവേശഃ ഖലു ലോകകൽപഃ ॥ 20 ॥

     ന സ്വപ്നജാഗ്രന്ന ച തത് സുഷുപ്തം
          ന ഖം ജലം ഭൂരനിലോഽഗ്നിരർക്കഃ ।
     സംസുപ്തവച്ഛൂന്യവദപ്രതർക്ക്യം
          തൻമൂലഭൂതം പദമാമനന്തി ॥ 21 ॥

ലയഃ പ്രാകൃതികോ ഹ്യേഷ പുരുഷാവ്യക്തയോർ യദാ ।
ശക്തയഃ സംപ്രലീയന്തേ വിവശാഃ കാലവിദ്രുതാഃ ॥ 22 ॥

ബുദ്ധീന്ദ്രിയാർത്ഥരൂപേണ ജ്ഞാനം ഭാതി തദാശ്രയം ।
ദൃശ്യത്വാവ്യതിരേകാഭ്യാമാദ്യന്തവദവസ്തു യത് ॥ 23 ॥

ദീപശ്ചക്ഷുശ്ച രൂപം ച ജ്യോതിഷോ ന പൃഥഗ്ഭവേത് ।
ഏവം ധീഃ ഖാനി മാത്രാശ്ച ന സ്യുരന്യതമാദൃതാത് ॥ 24 ॥

ബുദ്ധേർജ്ജാഗരണം സ്വപ്നഃ സുഷുപ്തിരിതി ചോച്യതേ ।
മായാമാത്രമിദം രാജൻ നാനാത്വം പ്രത്യഗാത്മനി ॥ 25 ॥

യഥാ ജലധരാ വ്യോമ്നി ഭവന്തി ന ഭവന്തി ച ।
ബ്രഹ്മണീദം തഥാ വിശ്വമവയവ്യുദയാപ്യയാത് ॥ 26 ॥

സത്യം ഹ്യവയവഃ പ്രോക്തഃ സർവ്വാവയവിനാമിഹ ।
വിനാർത്ഥേന പ്രതീയേരൻ പടസ്യേവാംഗ തന്തവഃ ॥ 27 ॥

യത് സാമാന്യവിശേഷാഭ്യാമുപലഭ്യേത സഭ്രമഃ ।
അന്യോന്യാപാശ്രയാത് സർവ്വമാദ്യന്തവദവസ്തു യത് ॥ 28 ॥

വികാരഃ ഖ്യായമാനോഽപി പ്രത്യഗാത്മാനമന്തരാ ।
ന നിരൂപ്യോഽസ്ത്യണുരപി സ്യാച്ചേച്ചിത്സമ ആത്മവത് ॥ 29 ॥

ന ഹി സത്യസ്യ നാനാത്വമവിദ്വാൻ യദി മന്യതേ ।
നാനാത്വം ഛിദ്രയോർ യദ്വജ്ജ്യോതിഷോർവ്വതയോരിവ ॥ 30 ॥

     യഥാ ഹിരണ്യം ബഹുധാ സമീയതേ
          നൃഭിഃ ക്രിയാഭിർവ്യവഹാരവർത്മസു ।
     ഏവം വചോഭിർഭഗവാനധോക്ഷജോ
          വ്യാഖ്യായതേ ലൌകികവൈദികൈർജ്ജനൈഃ ॥ 31 ॥

     യഥാ ഘനോഽർക്കപ്രഭവോഽർക്കദർശിതോ
          ഹ്യർക്കാംശഭൂതസ്യ ച ചക്ഷുഷസ്തമഃ ।
     ഏവം ത്വഹം ബ്രഹ്മ ഗുണസ്തദീക്ഷിതോ
          ബ്രഹ്മാംശകസ്യാത്മന ആത്മബന്ധനഃ ॥ 32 ॥

     ഘനോ യദാർക്കപ്രഭവോ വിദീര്യതേ
          ചക്ഷുഃ സ്വരൂപം രവിമീക്ഷതേ തദാ ।
     യദാ ഹ്യഹങ്കാര ഉപാധിരാത്മനോ
          ജിജ്ഞാസയാ നശ്യതി തർഹ്യനുസ്മരേത് ॥ 33 ॥

     യദൈവമേതേന വിവേകഹേതിനാ
          മായാമയാഹങ്കരണാത്മബന്ധനം ।
     ഛിത്ത്വാച്യുതാത്മാനുഭവോഽവതിഷ്ഠതേ
          തമാഹുരാത്യന്തികമംഗ സംപ്ളവം ॥ 34 ॥

നിത്യദാ സർവ്വഭൂതാനാം ബ്രഹ്മാദീനാം പരന്തപ ।
ഉത്പത്തിപ്രളയാവേകേ സൂക്ഷ്മജ്ഞാഃ സംപ്രചക്ഷതേ ॥ 35 ॥

കാലസ്രോതോ ജവേനാശു ഹ്രിയമാണസ്യ നിത്യദാ ।
പരിണാമിനാമവസ്ഥാസ്താ ജൻമപ്രളയഹേതവഃ ॥ 36 ॥

അനാദ്യന്തവതാനേന കാലേനേശ്വരമൂർത്തിനാ ।
അവസ്ഥാ നൈവ ദൃശ്യന്തേ വിയതി ജ്യോതിഷാമിവ ॥ 37 ॥

നിത്യോ നൈമിത്തികശ്ചൈവ തഥാ പ്രാകൃതികോ ലയഃ ।
ആത്യന്തികശ്ച കഥിതഃ കാലസ്യ ഗതിരീദൃശീ ॥ 38 ॥

     ഏതാഃ കുരുശ്രേഷ്ഠ ജഗദ്വിധാതുഃ
          നാരായണസ്യാഖിലസത്ത്വധാമ്നഃ ।
     ലീലാകഥാസ്തേ കഥിതാഃ സമാസതഃ
          കാർത്സ്ന്യേന നാജോഽപ്യഭിധാതുമീശഃ ॥ 39 ॥

     സംസാരസിന്ധുമതിദുസ്തരമുത്തിതീർഷോർ-
          ന്നാന്യഃ പ്ലവോ ഭഗവതഃ പുരുഷോത്തമസ്യ ।
     ലീലാകഥാരസനിഷേവണമന്തരേണ
          പുംസോ ഭവേദ് വിവിധദുഃഖദവാർദ്ദിതസ്യ ॥ 40 ॥

പുരാണസംഹിതാമേതാമൃഷിർന്നാരായണോഽവ്യയഃ ।
നാരദായ പുരാ പ്രാഹ കൃഷ്ണദ്വൈപായനായ സഃ ॥ 41 ॥

സ വൈ മഹ്യം മഹാരാജ ഭഗവാൻ ബാദരായണഃ ।
ഇമാം ഭാഗവതീം പ്രീതഃ സംഹിതാം വേദസമ്മിതാം ॥ 42 ॥

ഏതാം വക്ഷ്യത്യസൌ സൂതഃ ഋഷിഭ്യോ നൈമിഷാലയേ ।
ദീർഘസത്രേ കുരുശ്രേഷ്ഠ സംപൃഷ്ടഃ ശൌനകാദിഭിഃ ॥ 43 ॥