ശ്രീമദ് ഭാഗവതം (മൂലം) / ദ്വിതീയഃ സ്കന്ധഃ (സ്കന്ധം 2) / അദ്ധ്യായം 6

← സ്കന്ധം 2 : അദ്ധ്യായം 5

സ്കന്ധം 2 : അദ്ധ്യായം 7 →

ശ്രീമദ് ഭാഗവതം (മൂലം) / ദ്വിതീയഃ സ്കന്ധഃ (സ്കന്ധം 2) / അദ്ധ്യായം 6

ബ്രഹ്മോവാച

വാചാം വഹ്നേർമ്മുഖം ക്ഷേത്രം ഛന്ദസാം സപ്ത ധാതവഃ ।
ഹവ്യകവ്യാമൃതാന്നാനാം ജിഹ്വാ സർവ്വരസസ്യ ച ॥ 1 ॥

സർവ്വാസൂനാം ച വായോശ്ച തന്നാസേ പരമായനേ ।
അശ്വിനോരോഷധീനാം ച ഘ്രാണോ മോദപ്രമോദയോഃ ॥ 2 ॥

രൂപാണാം തേജസാം ചക്ഷുർദ്ദിവഃ സൂര്യസ്യ ചാക്ഷിണീ ।
കർണ്ണൗ ദിശാം ച തീർത്ഥാനാം ശ്രോത്രമാകാശശബ്ദയോഃ ॥ 3 ॥

തദ്ഗാത്രം വസ്തുസാരാണാം സൌഭഗസ്യ ച ഭാജനം ।
ത്വഗസ്യ സ്പർശവായോശ്ച സർവ്വമേധസ്യ ചൈവ ഹി ।
രോമാണ്യുദ്ഭിജ്ജജാതീനാം യൈർവാ യജ്ഞസ്തു സംഭൃതഃ ॥ 4 ॥

കേശശ്മശ്രുനഖാന്യസ്യ ശിലാലോഹാഭ്രവിദ്യുതാം ।
ബാഹവോ ലോകപാലാനാം പ്രായശഃ ക്ഷേമകർമ്മണാം ॥ 5 ॥

വിക്രമോ ഭൂർഭുവഃ സ്വശ്ച ക്ഷേമസ്യ ശരണസ്യ ച ।
സർവ്വകാമവരസ്യാപി ഹരേശ്ചരണ ആസ്പദം ॥ 6 ॥

അപാം വീര്യസ്യ സർഗ്ഗസ്യ പർജ്ജന്യസ്യ പ്രജാപതേഃ ।
പുംസഃ ശിശ്ന ഉപസ്ഥസ്തു പ്രജാത്യാനന്ദനിർവൃതേഃ ॥ 7 ॥

പായുർ യമസ്യ മിത്രസ്യ പരിമോക്ഷസ്യ നാരദ ।
ഹിംസായാ നിരൃതേർമൃത്യോർനിരയസ്യ ഗുദഃ സ്മൃതഃ ॥ 8 ॥

പരാഭൂതേരധർമ്മസ്യ തമസശ്ചാപി പശ്ചിമഃ ।
നാഡ്യോ നദനദീനാം തു ഗോത്രാണാമസ്ഥിസംഹതിഃ ॥ 9 ॥

അവ്യക്തരസസിന്ധൂനാം ഭൂതാനാം നിധനസ്യ ച ।
ഉദരം വിദിതം പുംസോ ഹൃദയം മനസഃ പദം ॥ 10 ॥

ധർമ്മസ്യ മമ തുഭ്യം ച കുമാരാണാം ഭവസ്യ ച ।
വിജ്ഞാനസ്യ ച സത്ത്വസ്യ പരസ്യാത്മാ പരായണം ॥ 11 ॥

അഹം ഭവാൻ ഭവശ്ചൈവ ത ഇമേ മുനയോഽഗ്രജാഃ ।
സുരാസുരനരാ നാഗാഃ ഖഗാ മൃഗസരീസൃപാഃ ॥ 12 ॥

ഗന്ധർവ്വാപ്സരസോ യക്ഷാ രക്ഷോഭൂതഗണോരഗാഃ ।
പശവഃ പിതരഃ സിദ്ധാ വിദ്യാധ്രാശ്ചാരണാ ദ്രുമാഃ ॥ 13 ॥

അന്യേ ച വിവിധാ ജീവാ ജലസ്ഥലനഭൌകസഃ ।
ഗ്രഹർക്ഷകേതവസ്താരാസ്തഡിതഃ സ്തനയിത്നവഃ ॥ 14 ॥

സർവ്വം പുരുഷ ഏവേദം ഭൂതം ഭവ്യം ഭവച്ച യത് ।
തേനേദമാവൃതം വിശ്വം വിതസ്തിമധിതിഷ്ഠതി ॥ 15 ॥

സ്വധിഷ്ണ്യം പ്രതപൻ പ്രാണോ ബഹിശ്ച പ്രതപത്യസൌ ।
ഏവം വിരാജം പ്രതപംസ്തപത്യന്തർബ്ബഹിഃ പുമാൻ ॥ 16 ॥

സോഽമൃതസ്യാഭയസ്യേശോ മർത്ത്യമന്നം യദത്യഗാത് ।
മഹിമൈഷ തതോ ബ്രഹ്മൻ പുരുഷസ്യ ദുരത്യയഃ ॥ 17 ॥

പാദേഷു സർവ്വഭൂതാനി പുംസഃ സ്ഥിതിപദോ വിദുഃ ।
അമൃതം ക്ഷേമമഭയം ത്രിമൂർധ്നോഽധായി മൂർധസു ॥ 18 ॥

പാദാസ്ത്രയോ ബഹിശ്ചാസന്നപ്രജാനാം യ ആശ്രമാഃ ।
അന്തസ്ത്രിലോക്യാസ്ത്വപരോ ഗൃഹമേധോഽബൃഹദ് വ്രതഃ ॥ 19 ॥

സൃതീ വിചക്രമേ വിഷ്വങ് സാശനാനശനേ ഉഭേ ।
യദവിദ്യാ ച വിദ്യാ ച പുരുഷസ്തൂഭയാശ്രയഃ ॥ 20 ॥

യസ്മാദണ്ഡം വിരാഡ് ജജ്ഞേ ഭൂതേന്ദ്രിയഗുണാത്മകഃ ।
തദ് ദ്രവ്യമത്യഗാദ് വിശ്വം ഗോഭിഃ സൂര്യ ഇവാതപൻ ॥ 21 ॥

യദാസ്യ നാഭ്യാന്നളിനാദഹമാസം മഹാത്മനഃ ।
നാവിദം യജ്ഞസംഭാരാൻ പുരുഷാവയവാദൃതേ ॥ 22 ॥

തേഷു യജ്ഞസ്യ പശവഃ സവനസ്പതയഃ കുശാഃ ।
ഇദം ച ദേവയജനം കാലശ്ചോരുഗുണാന്വിതഃ ॥ 23 ॥

വസ്തൂന്യോഷധയഃ സ്നേഹാ രസലോഹമൃദോ ജലം ।
ഋചോ യജൂംഷി സാമാനി ചാതുർഹോത്രം ച സത്തമ ॥ 24 ॥

നാമധേയാനി മന്ത്രാശ്ച ദക്ഷിണാശ്ച വ്രതാനി ച ।
ദേവതാനുക്രമഃ കൽപഃ സങ്കൽപസ്തന്ത്രമേവ ച ॥ 25 ॥

ഗതയോ മതയഃ ശ്രദ്ധാ പ്രായശ്ചിത്തം സമർപ്പണം ।
പുരുഷാവയവൈരേതേ സംഭാരാഃ സംഭൃതാ മയാ ॥ 26 ॥

ഇതി സംഭൃതസംഭാരഃ പുരുഷാവയവൈരഹം ।
തമേവ പുരുഷം യജ്ഞം തേനൈവായജമീശ്വരം ॥ 27 ॥

തതസ്തേ ഭ്രാതര ഇമേ പ്രജാനാം പതയോ നവ ।
അയജൻ വ്യക്തമവ്യക്തം പുരുഷം സുസമാഹിതാഃ ॥ 28 ॥

തതശ്ച മനവഃ കാലേ ഈജിരേ ഋഷയോഽപരേ ।
പിതരോ വിബുധാ ദൈത്യാ മനുഷ്യാഃ ക്രതുഭിർവിഭും ॥ 29 ॥

നാരായണേ ഭഗവതി തദിദം വിശ്വമാഹിതം ।
ഗൃഹീതമായോരുഗുണഃ സർഗ്ഗാദാവഗുണഃ സ്വതഃ ॥ 30 ॥

സൃജാമി തന്നിയുക്തോഽഹം ഹരോ ഹരതി തദ്വശഃ ।
വിശ്വം പുരുഷരൂപേണ പരിപാതി ത്രിശക്തിധൃക് ॥ 31 ॥

ഇതി തേഽഭിഹിതം താത യഥേദമനുപൃച്ഛസി ।
നാന്യദ്ഭഗവതഃ കിഞ്ചിദ്ഭാവ്യം സദസദാത്മകം ॥ 32 ॥

     ന ഭാരതീ മേഽങ്ഗ മൃഷോപലക്ഷ്യതേ
          ന വൈ ക്വചിൻമേ മനസോ മൃഷാ ഗതിഃ ।
     ന മേ ഹൃഷീകാണി പതന്ത്യസത്പഥേ
          യൻമേ ഹൃദൌത്കണ്ഠ്യവതാ ധൃതോ ഹരിഃ ॥ 33 ॥

     സോഽഹം സമാ മ്‌നായമയസ്തപോമയഃ
          പ്രജാപതീനാമഭിവന്ദിതഃ പതിഃ ।
     ആസ്ഥായ യോഗം നിപുണം സമാഹിത-
          സ്തം നാധ്യഗച്ഛം യത ആത്മസംഭവഃ ॥ 34 ॥

     നതോഽസ്‌മ്യഹം തച്ചരണം സമീയുഷാം
          ഭവച്ഛിദം സ്വസ്ത്യയനം സുമങ്ഗളം ।
     യോ ഹ്യാത്മമായാവിഭവം സ്മ പര്യഗാദ്-
          യഥാ നഭഃ സ്വാന്തമഥാപരേ കുതഃ ॥ 35 ॥

     നാഹം ന യൂയം യദൃതാം ഗതിം വിദുർ-
          ന വാമദേവഃ കിമുതാപരേ സുരാഃ ।
     തൻമായയാ മോഹിതബുദ്ധയസ്ത്വിദം
          വിനിർമ്മിതം ചാത്മസമം വിചക്ഷ്മഹേ ॥ 36 ॥

യസ്യാവതാരകർമ്മാണി ഗായന്തി ഹ്യസ്മദാദയഃ ।
ന യം വിദന്തി തത്ത്വേന തസ്മൈ ഭഗവതേ നമഃ ॥ 37 ॥

സ ഏഷ ആദ്യഃ പുരുഷഃ കൽപേ കൽപേ സൃജത്യജഃ ।
ആത്മാഽഽത്മന്യാത്മനാഽഽത്മാനം സംയച്ഛതി ച പാതി ച ॥ 38 ॥

വിശുദ്ധം കേവലം ജ്ഞാനം പ്രത്യക് സമ്യഗവസ്ഥിതം ।
സത്യം പൂർണ്ണമനാദ്യന്തം നിർഗ്ഗുണം നിത്യമദ്വയം ॥ 39 ॥

ഋഷേ വിദന്തി മുനയഃ പ്രശാന്താത്മേന്ദ്രിയാശയാഃ ।
യദാ തദേവാസത്തർക്കൈസ്തിരോധീയേത വിപ്ലുതം ॥ 40 ॥

     ആദ്യോഽവതാരഃ പുരുഷഃ പരസ്യ
          കാലഃ സ്വഭാവഃ സദസൻമനശ്ച ।
     ദ്രവ്യം വികാരോ ഗുണ ഇന്ദ്രിയാണി
          വിരാട് സ്വരാട് സ്ഥാസ്നു ചരിഷ്ണു ഭൂമ്നഃ ॥ 41 ॥

     അഹം ഭവോ യജ്ഞ ഇമേ പ്രജേശാ
          ദക്ഷാദയോ യേ ഭവദാദയശ്ച ।
     സ്വർല്ലോകപാലാഃ ഖഗലോകപാലാ
          നൃലോകപാലാസ്തലലോകപാലാഃ ।
     ഗന്ധർവ്വവിദ്യാധരചാരണേശാ
          യേ യക്ഷരക്ഷോരഗനാഗനാഥാഃ ॥ 42 ॥

     യേ വാ ഋഷീണാമൃഷഭാഃ പിതൄണാം
          ദൈത്യേന്ദ്രസിദ്ധേശ്വരദാനവേന്ദ്രാഃ ।
     അന്യേ ച യേ പ്രേതപിശാചഭൂത-
          കൂഷ്മാണ്ഡയാദോമൃഗപക്ഷ്യധീശാഃ ॥ 43 ॥

     യത്കിഞ്ച ലോകേ ഭഗവൻ മഹസ്വ-
          ദോജഃസഹസ്വദ്ബലവത്ക്ഷമാവത് ।
     ശ്രീഹ്രീവിഭൂത്യാത്മവദദ്ഭുതാർണ്ണം
          തത്ത്വം പരം രൂപവദസ്വരൂപം ॥ 44 ॥

     പ്രാധാന്യതോ യാനൃഷ ആമനന്തി
          ലീലാവതാരാൻ പുരുഷസ്യ ഭൂമ്‌നഃ ।
     ആപീയതാം കർണ്ണകഷായശോഷാ-
          നനുക്രമിഷ്യേ ത ഇമാൻ സുപേശാൻ ॥ 45 ॥