ശ്രീമദ് ഭാഗവതം (മൂലം) / പ്രഥമഃ സ്കന്ധഃ (സ്കന്ധം 1) / അദ്ധ്യായം 16

← സ്കന്ധം 1 : അദ്ധ്യായം 15 ‌

സ്കന്ധം 1 : അദ്ധ്യായം 17 →

ശ്രീമദ് ഭാഗവതം (മൂലം) / പ്രഥമഃ സ്കന്ധഃ (സ്കന്ധം 1) / അദ്ധ്യായം 16

സൂത ഉവാച

     തതഃ പരീക്ഷിദ്ദ്വിജവര്യശിക്ഷയാ
          മഹീം മഹാഭാഗവതഃ ശശാസ ഹ ।
     യഥാ ഹി സൂത്യാമഭിജാതകോവിദാഃ
          സമാദിശൻ വിപ്ര മഹദ്ഗുണസ്തഥാ ॥ 1 ॥

സ ഉത്തരസ്യ തനയാമുപയേമ ഇരാവതീം ।
ജനമേജയാദീംശ്ചതുരസ്തസ്യാമുത്പാദയത്‌സുതാൻ ॥ 2 ॥

ആജഹാരാശ്വമേധാംസ്ത്രീൻ ഗംഗായാം ഭൂരിദക്ഷിണാൻ ।
ശാരദ്വതം ഗുരും കൃത്വാ ദേവാ യത്രാക്ഷിഗോചരാഃ ॥ 3 ॥

നിജഗ്രാഹൌജസാ വീരഃ കലിം ദിഗ്വിജയേ ക്വചിത് ।
നൃപലിംഗധരം ശൂദ്രം ഘ്നന്തം ഗോമിഥുനം പദാ ॥ 4 ॥

ശൌനക ഉവാച

കസ്യ ഹേതോർന്നിജഗ്രാഹ കലിം ദിഗ്വിജയേ നൃപഃ ।
നൃദേവചിഹ്നധൃക് ശൂദ്രഃ കോഽസൌ ഗാം യഃ പദാഹനത് ॥ 5 ॥

തത്കത്ഥ്യതാം മഹാഭാഗ യദി കൃഷ്ണകഥാശ്രയം ।
അഥവാസ്യ പദാംഭോജമകരന്ദലിഹാം സതാം ॥ 6 ॥

കിമന്യൈരസദാലാപൈരായുഷോ യദസദ്വ്യയഃ ।
ക്ഷുദ്രായുഷാം നൃണാമങ്ഗ മർത്യാനാമൃതമിച്ഛതാം ॥ 7 ॥

ഇഹോപഹൂതോ ഭഗവാൻ മൃത്യുഃ ശാമിത്രകർമ്മണി ।
ന കശ്ചിൻ മ്രിയതേ താവദ്യാവദാസ്ത ഇഹാന്തകഃ ॥ 8 ॥

ഏതദർത്ഥം ഹി ഭഗവാനാഹൂതഃ പരമർഷിഭിഃ ।
അഹോ നൃലോകേ പീയേത ഹരിലീലാമൃതം വചഃ ॥ 9 ॥

മന്ദസ്യ മന്ദപ്രജ്ഞസ്യ വയോ മന്ദായുഷശ്ച വൈ ।
നിദ്രയാ ഹ്രിയതേ നക്തം ദിവാ ച വ്യർത്ഥകർമ്മഭിഃ ॥ 10 ॥

സൂത ഉവാച

     യദാ പരീക്ഷിത്കുരുജാങ്ഗലേഽശൃണോത്
          കലിം പ്രവിഷ്ടം നിജചക്രവർത്തിതേ ।
     നിശമ്യ വാർത്താമനതിപ്രിയാം തതഃ
          ശരാസനം സംയുഗശൌണ്ഡിരാദദേ ॥ 11 ॥

     സ്വലംകൃതം ശ്യാമതുരംഗയോജിതം
          രഥം മൃഗേന്ദ്രദ്ധ്വജമാശ്രിതഃ പുരാത് ।
     വൃതോ രഥാശ്വദ്വിപപത്തിയുക്തയാ
          സ്വസേനയാ ദിഗ്വിജയായ നിർഗ്ഗതഃ ॥ 12 ॥

ഭദ്രാശ്വം കേതുമാലം ച ഭാരതം ചോത്തരാൻ കുരൂൻ ।
കിം പുരുഷാദീനി വർഷാണി വിജിത്യ ജഗൃഹേ ബലിം ॥ 13 ॥

തത്ര തത്രോപശൃണ്വാനഃ സ്വപൂർവേഷാം മഹാത്മനാം ।
പ്രഗീയമാണം ച യശഃ കൃഷ്ണമാഹാത്മ്യസൂചകം ॥ 14 ॥

ആത്മാനം ച പരിത്രാതമശ്വത്ഥാമ്‌നോഽസ്ത്രതേജസഃ ।
സ്നേഹം ച വൃഷ്ണിപാർത്ഥാനാം തേഷാം ഭക്തിം ച കേശവേ ॥ 15 ॥

തേഭ്യഃ പരമസന്തുഷ്ടഃ പ്രീത്യുജ്ജൃംഭിതലോചനഃ ।
മഹാധനാനി വാസാംസി ദദൌ ഹാരാൻ മഹാമനാഃ ॥ 16 ॥

     സാരഥ്യപാരഷദസേവനസഖ്യദൌത്യ-
          വീരാസനാനുഗമനസ്തവനപ്രണാമാൻ ।
     സ്നിഗ്ധേഷു പാണ്ഡുഷു ജഗത്പ്രണതിം ച വിഷ്ണോഃ
          ഭക്തിം കരോതി നൃപതിശ്ചരണാരവിന്ദേ ॥ 17 ॥

തസ്യൈവം വർത്തമാനസ്യ പൂർവേഷാം വൃത്തിമന്വഹം ।
നാതിദൂരേ കിലാശ്ചര്യം യദാസീത്തന്നിബോധ മേ ॥ 18 ॥

ധർമ്മഃ പദൈകേന ചരൻ വിച്ഛായാമുപലഭ്യ ഗാം ।
പൃച്ഛതി സ്മാശ്രുവദനാം വിവത്സാമിവ മാതരം ॥ 19 ॥

ധർമ്മ ഉവാച

     കച്ചിദ്ഭദ്രേഽനാമയമാത്മനസ്തേ
          വിച്ഛായാസി മ്‌ളായതേഷൻമുഖേന ।
     ആലക്ഷയേ ഭവതീമന്തരാധിം
          ദൂരേ ബന്ധും ശോചസി കഞ്ചനാംബ ॥ 20 ॥

     പാദൈർന്യൂനം ശോചസി മൈകപാദ-
          മാത്മാനം വാ വൃഷളൈർഭോക്ഷ്യമാണം ।
     ആഹോ സുരാദീൻ ഹൃതയജ്ഞഭാഗാൻ
          പ്രജാ ഉത സ്വിൻമഘവത്യവർഷതി ॥ 21 ॥

     അരക്ഷ്യമാണാഃ സ്ത്രിയ ഉർവി ബാലാൻ
          ശോചസ്യഥോ പുരുഷാദൈരിവാർത്താൻ ।
     വാചം ദേവീം ബ്രഹ്മകുലേ കുകർമ്മ-
          ണ്യബ്രഹ്മണ്യേ രാജകുലേ കുലാഗ്ര്യാൻ ॥ 22 ॥

     കിം ക്ഷത്രബന്ധൂൻ കലിനോപസൃഷ്ടാൻ
          രാഷ്ട്രാണി വാ തൈരവരോപിതാനി ।
     ഇതസ്തതോ വാശനപാനവാസ-
          സ്നാനവ്യവായോൻമുഖജീവലോകം ॥ 23 ॥

     യദ്വാംബ തേ ഭൂരിഭരാവതാര-
          കൃതാവതാരസ്യ ഹരേർദ്ധരിത്രി ।
     അന്തർഹിതസ്യ സ്മരതീ വിസൃഷ്ടാ
          കർമ്മാണി നിർവാണവിലംബിതാനി ॥ 24 ॥

     ഇദം മമാചക്ഷ്വ തവാധിമൂലം
          വവസുന്ധരേ യേന വികർശിതാസി ।
     കാലേന വാ തേ ബലിനാം ബലീയസാ
          സുരാർച്ചിതം കിം ഹൃതമംബ സൌഭഗം ॥ 25 ॥

ധരണ്യുവാച

ഭവാൻ ഹി വേദ തത്‌സർവം യൻമാം ധർമ്മാനുപൃച്ഛസി ।
ചതുർഭിർവ്വർത്തസേ യേന പാദൈർല്ലോകസുഖാവഹൈഃ ॥ 26 ॥

സത്യം ശൌചം ദയാ ക്ഷാന്തിസ്ത്യാഗഃ സന്തോഷ ആർജ്ജവം ।
ശമോ ദമസ്തപഃ സാമ്യം തിതിക്ഷോപരതിഃ ശ്രുതം ॥ 27 ॥

ജ്ഞാനം വിരക്തിരൈശ്വര്യം ശൌര്യം തേജോ ബലം സ്മൃതിഃ ।
സ്വാതന്ത്ര്യം കൌശലം കാന്തിർധൈര്യം മാർദ്ദവമേവ ച ॥ 28 ॥

പ്രാഗൽഭ്യം പ്രശ്രയഃ ശീലം സഹ ഓജോ ബലം ഭഗഃ ।
ഗാംഭീര്യം സ്ഥൈര്യമാസ്തിക്യം കീർത്തിർമ്മാനോഽനഹംകൃതിഃ ॥ 29 ॥

ഏതേ ചാന്യേ ച ഭഗവൻ നിത്യാ യത്ര മഹാഗുണാഃ ।
പ്രാർത്ഥ്യാ മഹത്ത്വമിച്ഛദ്ഭിർന്നവിയന്തി സ്മ കർഹിചിത് ॥ 30 ॥

തേനാഹം ഗുണപാത്രേണ ശ്രീനിവാസേന സാമ്പ്രതം ।
ശോചാമി രഹിതം ലോകം പാപ്മനാ കലിനേക്ഷിതം ॥ 31 ॥

ആത്മാനം ചാനുശോചാമി ഭവന്തം ചാമരോത്തമം ।
ദേവാനൃഷീൻ പിതൄൻ സാധൂൻ സർവ്വാൻ വർണ്ണാംസ്തഥാശ്രമാൻ ॥ 32 ॥

     ബ്രഹ്മാദയോ ബഹുതിഥം യദപാങ്ഗമോക്ഷ-
          കാമാസ്തപഃ സമചരൻ ഭഗവത്പ്രപന്നാഃ ।
     സാ ശ്രീഃ സ്വവാസമരവിന്ദവനം വിഹായ
          യത്പാദസൌഭഗമലം ഭജതേഽനുരക്താ ॥ 33 ॥

     തസ്യാഹമബ്ജകുലിശാങ്കുശകേതുകേതൈഃ
          ശ്രീമത്പദൈർഭഗവതഃ സമലംകൃതാങ്ഗീ ।
     ത്രീനത്യരോച ഉപലഭ്യ തതോ വിഭൂതിം
          ലോകാൻ സ മാം വ്യസൃജദുത്‌സ്മയതീം തദന്തേ ॥ 34 ॥

     യോ വൈ മമാതിഭരമാസുരവംശരാജ്ഞാ-
          മക്ഷൌഹിണീശതമപാനുദദാത്മതന്ത്രഃ ।
     ത്വാം ദുഃസ്ഥമൂനപദമാത്മനി പൌരുഷേണ
          സംപാദയൻ യദുഷു രമ്യമബിഭ്രദംഗം ॥ 35 ॥

     കാ വാ സഹേത വിരഹം പുരുഷോത്തമസ്യ
          പ്രേമാവലോകരുചിരസ്മിതവൽഗുജൽപൈഃ ।
     സ്ഥൈര്യം സമാനമഹരന്മധുമാനിനീനാം
          രോമോത്സവോ മമ യദംഘ്രിവിടങ്കിതായാഃ ॥ 36 ॥

തയോരേവം കഥയതോഃ പൃഥിവീധർമ്മയോസ്തദാ ।
പരീക്ഷിന്നാമ രാജർഷിഃ പ്രാപ്തഃ പ്രാചീം സരസ്വതീം ॥ 37 ॥