ശ്രീമദ് ഭാഗവതം (മൂലം) / ഷഷ്ഠഃ സ്കന്ധഃ (സ്കന്ധം 6) / അദ്ധ്യായം 14

ശ്രീമദ് ഭാഗവതം (മൂലം) / ഷഷ്ഠഃ സ്കന്ധഃ (സ്കന്ധം 6) / അദ്ധ്യായം 14

തിരുത്തുക


പരീക്ഷിദുവാച

രജസ്തമഃസ്വഭാവസ്യ ബ്രഹ്മൻ വൃത്രസ്യ പാപ്‌മനഃ ।
നാരായണേ ഭഗവതി കഥമാസീദ്ദൃഢാ മതിഃ ॥ 1 ॥

ദേവാനാം ശുദ്ധസത്ത്വാനാമൃഷീണാം ചാമലാത്മനാം ।
ഭക്തിർമ്മുകുന്ദചരണേ ന പ്രായേണോപജായതേ ॥ 2 ॥

രജോഭിഃ സമസംഖ്യാതാഃ പാർത്ഥിവൈരിഹ ജന്തവഃ ।
തേഷാം യേ കേചനേഹന്തേ ശ്രേയോ വൈ മനുജാദയഃ ॥ 3 ॥

പ്രായോ മുമുക്ഷവസ്തേഷാം കേചനൈവ ദ്വിജോത്തമ ।
മുമുക്ഷൂണാം സഹസ്രേഷു കശ്ചിൻമുച്യേത സിധ്യതി ॥ 4 ॥

മുക്താനാമപി സിദ്ധാനാം നാരായണപരായണഃ ।
സുദുർല്ലഭഃ പ്രശാന്താത്മാ കോടിഷ്വപി മഹാമുനേ ॥ 5 ॥

വൃത്രസ്തു സ കഥം പാപഃ സർവ്വലോകോപതാപനഃ ।
ഇത്ഥം ദൃഢമതിഃ കൃഷ്ണ ആസീത്സംഗ്രാമ ഉൽബണേ ॥ 6 ॥

അത്ര നഃ സംശയോ ഭൂയാൻ ശ്രോതും കൌതൂഹലം പ്രഭോ ।
യഃ പൌരുഷേണ സമരേ സഹസ്രാക്ഷമതോഷയത് ॥ 7 ॥

സൂത ഉവാച

പരീക്ഷിതോഽഥ സമ്പ്രശ്നം ഭഗവാൻ ബാദരായണിഃ ।
നിശമ്യ ശ്രദ്ദധാനസ്യ പ്രതിനന്ദ്യ വചോഽബ്രവീത് ॥ 8 ॥

ശ്രീശുക ഉവാച

ശൃണുഷ്വാവഹിതോ രാജന്നിതിഹാസമിമം യഥാ ।
ശ്രുതം ദ്വൈപായനമുഖാന്നാരദാദ്ദേവലാദപി ॥ 9 ॥

ആസീദ് രാജാ സാർവ്വഭൌമഃ ശൂരസേനേഷു വൈ നൃപ ।
ചിത്രകേതുരിതി ഖ്യാതോ യസ്യാസീത്കാമധുങ്മഹീ ॥ 10 ॥

തസ്യ ഭാര്യാസഹസ്രാണാം സഹസ്രാണി ദശാഭവൻ ।
സാന്താനികശ്ചാപി നൃപോ ന ലേഭേ താസു സന്തതിം ॥ 11 ॥

രൂപൌദാര്യവയോജൻമവിദ്യൈശ്വര്യശ്രിയാദിഭിഃ ।
സമ്പന്നസ്യ ഗുണൈഃ സർവ്വൈശ്ചിന്താ വന്ധ്യാപതേരഭൂത് ॥ 12 ॥

ന തസ്യ സമ്പദഃ സർവ്വാ മഹിഷ്യോ വാമലോചനാഃ ।
സാർവ്വഭൌമസ്യ ഭൂശ്ചേയമഭവൻ പ്രീതിഹേതവഃ ॥ 13 ॥

തസ്യൈകദാ തു ഭവനമംഗിരാ ഭഗവാൻ ഋഷിഃ ।
ലോകാനനുചരന്നേതാനുപാഗച്ഛദ്യദൃച്ഛയാ ॥ 14 ॥

തം പൂജയിത്വാ വിധിവത്പ്രത്യുത്ഥാനാർഹണാദിഭിഃ ।
കൃതാതിഥ്യമുപാസീദത് സുഖാസീനം സമാഹിതഃ ॥ 15 ॥

മഹർഷിസ്തമുപാസീനം പ്രശ്രയാവനതം ക്ഷിതൌ ।
പ്രതിപൂജ്യ മഹാരാജ സമാഭാഷ്യേദമബ്രവീത് ॥ 16 ॥

അംഗിരാ ഉവാച

അപി തേഽനാമയം സ്വസ്തി പ്രകൃതീനാം തഥാത്മനഃ ।
യഥാ പ്രകൃതിഭിർഗുപ്തഃ പുമാൻ രാജാപി സപ്തഭിഃ ॥ 17 ॥

ആത്മാനം പ്രകൃതിഷ്വദ്ധാ നിധായ ശ്രേയ ആപ്നുയാത് ।
രാജ്ഞാ തഥാ പ്രകൃതയോ നരദേവാഹിതാധയഃ ॥ 18 ॥

അപി ദാരാഃ പ്രജാമാത്യാ ഭൃത്യാഃ ശ്രേണ്യോഽഥ മന്ത്രിണഃ ।
പൌരാ ജാനപദാ ഭൂപാ ആത്മജാ വശവർത്തിനഃ ॥ 19 ॥

യസ്യാത്മാനുവശശ്ചേത്സ്യാത്സർവ്വേ തദ്വശഗാ ഇമേ ।
ലോകാഃ സപാലാ യച്ഛന്തി സർവ്വേ ബലിമതന്ദ്രിതാഃ ॥ 20 ॥

ആത്മനഃ പ്രീയതേ നാത്മാ പരതഃ സ്വത ഏവ വാ ।
ലക്ഷയേഽലബ്ധകാമം ത്വാം ചിന്തയാ ശബളം മുഖം ॥ 21 ॥

ഏവം വികൽപിതോ രാജൻ വിദുഷാ മുനിനാപി സഃ ।
പ്രശ്രയാവനതോഽഭ്യാഹ പ്രജാകാമസ്തതോ മുനിം ॥ 22 ॥

ചിത്രകേതുരുവാച

ഭഗവൻ കിം ന വിദിതം തപോജ്ഞാനസമാധിഭിഃ ।
യോഗിനാം ധ്വസ്തപാപാനാം ബഹിരന്തഃ ശരീരിഷു ॥ 23 ॥

തഥാപി പൃച്ഛതോ ബ്രൂയാം ബ്രഹ്മന്നാത്മനി ചിന്തിതം ।
ഭവതോ വിദുഷശ്ചാപി ചോദിതസ്ത്വദനുജ്ഞയാ ॥ 24 ॥

ലോകപാലൈരപി പ്രാർത്ഥ്യാഃ സാമ്രാജ്യൈശ്വര്യസമ്പദഃ ।
ന നന്ദയന്ത്യപ്രജം മാം ക്ഷുത്തൃട്‌കാമമിവാപരേ ॥ 25 ॥

തതഃ പാഹി മഹാഭാഗ പൂർവ്വൈഃ സഹ ഗതം തമഃ ।
യഥാ തരേമ ദുസ്താരം പ്രജയാ തദ്വിധേഹി നഃ ॥ 26 ॥

ശ്രീശുക ഉവാച

ഇത്യർത്ഥിതഃ സ ഭഗവാൻ കൃപാലുർബ്രഹ്മണഃ സുതഃ ।
ശ്രപയിത്വാ ചരും ത്വാഷ്ട്രം ത്വഷ്ടാരമയജദ് വിഭുഃ ॥ 27 ॥

ജ്യേഷ്ഠാ ശ്രേഷ്ഠാ ച യാ രാജ്ഞോ മഹിഷീണാം ച ഭാരത ।
നാമ്നാ കൃതദ്യുതിസ്തസ്യൈ യജ്ഞോച്ഛിഷ്ടമദാദ്‌ദ്വിജഃ ॥ 28 ॥

അഥാഹ നൃപതിം രാജൻ ഭവിതൈകസ്തവാത്മജഃ ।
ഹർഷശോകപ്രദസ്തുഭ്യമിതി ബ്രഹ്മസുതോ യയൌ ॥ 29 ॥

സാപി തത്പ്രാശനാദേവ ചിത്രകേതോരധാരയത് ।
ഗർഭം കൃതദ്യുതിർദ്ദേവീ കൃത്തികാഗ്നേരിവാത്മജം ॥ 30 ॥

തസ്യാ അനുദിനം ഗർഭഃ ശുക്ലപക്ഷ ഇവോഡുപഃ ।
വവൃധേ ശൂരസേനേശ തേജസാ ശനകൈർനൃപ ॥ 31 ॥

അഥ കാല ഉപാവൃത്തേ കുമാരഃ സമജായത ।
ജനയൻ ശൂരസേനാനാം ശൃണ്വതാം പരമാം മുദം ॥ 32 ॥

ഹൃഷ്ടോ രാജാ കുമാരസ്യ സ്നാതഃ ശുചിരലങ്കൃതഃ ।
വാചയിത്വാഽഽശിഷോ വിപ്രൈഃ കാരയാമാസ ജാതകം ॥ 33 ॥

തേഭ്യോ ഹിരണ്യം രജതം വാസാംസ്യാഭരണാനി ച ।
ഗ്രാമാൻ ഹയാൻ ഗജാൻ പ്രാദാദ്ധേനൂനാമർബ്ബുദാനി ഷട് ॥ 34 ॥

വവർഷ കാമമന്യേഷാം പർജ്ജന്യ ഇവ ദേഹിനാം ।
ധന്യം യശസ്യമായുഷ്യം കുമാരസ്യ മഹാമനാഃ ॥ 35 ॥

കൃച്ഛ്രലബ്ധേഽഥ രാജർഷേസ്തനയേഽനുദിനം പിതുഃ ।
യഥാ നിഃസ്വസ്യ കൃച്ഛ്രാപ്തേ ധനേ സ്നേഹോഽന്വവർദ്ധത ॥ 36 ॥

മാതുസ്ത്വതിതരാം പുത്രേ സ്നേഹോ മോഹസമുദ്ഭവഃ ।
കൃതദ്യുതേഃ സപത്നീനാം പ്രജാകാമജ്വരോഽഭവത് ॥ 37 ॥

ചിത്രകേതോരതിപ്രീതിർ യഥാ ദാരേ പ്രജാവതി ।
ന തഥാന്യേഷു സഞ്ജജ്ഞേ ബാലം ലാളയതോഽന്വഹം ॥ 38 ॥

താഃ പര്യതപ്യന്നാത്മാനം ഗർഹയന്ത്യോഽഭ്യസൂയയാ ।
ആനപത്യേന ദുഃഖേന രാജ്ഞോഽനാദരേണ ച ॥ 39 ॥

ധിഗപ്രജാം സ്ത്രിയം പാപാം പത്യുശ്ചാഗൃഹസമ്മതാം ।
സുപ്രജാഭിഃ സപത്നീഭിർദ്ദാസീമിവ തിരസ്കൃതാം ॥ 40 ॥

ദാസീനാം കോ നു സന്താപഃ സ്വാമിനഃ പരിചര്യയാ ।
അഭീക്ഷ്ണം ലബ്ധമാനാനാം ദാസ്യാ ദാസീവ ദുർഭഗാഃ ॥ 41 ॥

ഏവം സന്ദഹ്യമാനാനാം സപത്ന്യാഃ പുത്രസമ്പദാ ।
രാജ്ഞോഽസമ്മതവൃത്തീനാം വിദ്വേഷോ ബലവാനഭൂത് ॥ 42 ॥

വിദ്വേഷനഷ്ടമതയഃ സ്ത്രിയോ ദാരുണചേതസഃ ।
ഗരം ദദുഃ കുമാരായ ദുർമ്മർഷാ നൃപതിം പ്രതി ॥ 43 ॥

കൃതദ്യുതിരജാനന്തീ സപത്നീനാമഘം മഹത് ।
സുപ്ത ഏവേതി സഞ്ചിന്ത്യ നിരീക്ഷ്യ വ്യചരദ്ഗൃഹേ ॥ 44 ॥

ശയാനം സുചിരം ബാലമുപധാര്യ മനീഷിണീ ।
പുത്രമാനയ മേ ഭദ്രേ ഇതി ധാത്രീമചോദയത് ॥ 45 ॥

സാ ശയാനമുപവ്രജ്യ ദൃഷ്ട്വാ ചോത്താരലോചനം ।
പ്രാണേന്ദ്രിയാത്മഭിസ്ത്യക്തം ഹതാസ്മീത്യപതദ്ഭുവി ॥ 46 ॥

     തസ്യാസ്തദാകർണ്യ ഭൃശാതുരം സ്വരം
          ഘ്നന്ത്യാഃ കരാഭ്യാമുര ഉച്ചകൈരപി ।
     പ്രവിശ്യ രാജ്ഞീ ത്വരയാഽഽത്മജാന്തികം
          ദദർശ ബാലം സഹസാ മൃതം സുതം ॥ 47 ॥

     പപാത ഭൂമൌ പരിവൃദ്ധയാ ശുചാ
          മുമോഹ വിഭ്രഷ്ടശിരോരുഹാംബരാ ॥ 48 ॥

     തതോ നൃപാന്തഃപുരവർത്തിനോ ജനാ
          നരാശ്ച നാര്യശ്ച നിശമ്യ രോദനം ।
     ആഗത്യ തുല്യവ്യസനാഃ സുദുഃഖിതാ-
          സ്താശ്ച വ്യളീകം രുരുദുഃ കൃതാഗസഃ ॥ 49 ॥

     ശ്രുത്വാ മൃതം പുത്രമലക്ഷിതാന്തകം
          വിനഷ്ടദൃഷ്ടിഃ പ്രപതൻ സ്ഖലൻ പഥി ।
     സ്നേഹാനുബന്ധൈധിതയാ ശുചാ ഭൃശം
          വിമൂർച്ഛിതോഽനുപ്രകൃതിർദ്വിജൈർവൃതഃ ॥ 50 ॥

     പപാത ബാലസ്യ സ പാദമൂലേ
          മൃതസ്യ വിസ്രസ്തശിരോരുഹാംബരഃ ।
     ദീർഘം ശ്വസൻ ബാഷ്പകലോപരോധതോ
          നിരുദ്ധകണ്ഠോ ന ശശാക ഭാഷിതും ॥ 51 ॥

     പതിം നിരീക്ഷ്യോരുശുചാർപ്പിതം തദാ
          മൃതം ച ബാലം സുതമേകസന്തതിം ।
     ജനസ്യ രാജ്ഞീ പ്രകൃതേശ്ച ഹൃദ്രുജം
          സതീ ദധാനാ വിലലാപ ചിത്രധാ ॥ 52 ॥

     സ്തനദ്വയം കുങ്കുമഗന്ധമണ്ഡിതം
          നിഷിഞ്ചതീ സാഞ്ജനബാഷ്പബിന്ദുഭിഃ ।
     വികീര്യ കേശാൻ വിഗളത് സ്രജഃ സുതം
          ശുശോച ചിത്രം കുരരീവ സുസ്വരം ॥ 53 ॥

     അഹോ വിധാതസ്ത്വമതീവ ബാലിശോ
          യസ്ത്വാത്മസൃഷ്ട്യപ്രതിരൂപമീഹസേ ।
     പരേ നു ജീവത്യപരസ്യ യാ മൃതിർ-
          വിപര്യയശ്ചേത്ത്വമസി ധ്രുവഃ പരഃ ॥ 54 ॥

     ന ഹി ക്രമശ്ചേദിഹ മൃത്യുജൻമനോഃ
          ശരീരിണാമസ്തു തദാത്മകർമ്മഭിഃ ।
     യഃ സ്നേഹപാശോ നിജസർഗ്ഗവൃദ്ധയേ
          സ്വയം കൃതസ്തേ തമിമം വിവൃശ്ചസി ॥ 55 ॥

     ത്വം താത നാർഹസി ച മാം കൃപണാമനാഥാം
          ത്യക്തും വിചക്ഷ്വ പിതരം തവ ശോകതപ്തം ।
     അഞ്ജസ്തരേമ ഭവതാപ്രജദുസ്തരം യദ്-
          ധ്വാന്തം ന യാഹ്യകരുണേന യമേന ദൂരം ॥ 56 ॥

     ഉത്തിഷ്ഠ താത ത ഇമേ ശിശവോ വയസ്യാ-
          സ്ത്വാമാഹ്വയന്തി നൃപനന്ദന സംവിഹർത്തും ।
     സുപ്തശ്ചിരം ഹ്യശനയാ ച ഭവാൻ പരീതോ
          ഭുങ്ക്ഷ്വ സ്തനം പിബ ശുചോ ഹര നഃ സ്വകാനാം ॥ 57 ॥

     നാഹം തനൂജ ദദൃശേ ഹതമംഗളാ തേ
          മുഗ്ദ്ധസ്മിതം മുദിതവീക്ഷണമാനനാബ്ജം ।
     കിം വാ ഗതോഽസ്യപുനരന്വയമന്യലോകം
          നീതോഽഘൃണേന ന ശൃണോമി കലാ ഗിരസ്തേ ॥ 58 ॥

ശ്രീശുക ഉവാച

വിലപന്ത്യാ മൃതം പുത്രമിതി ചിത്രവിലാപനൈഃ ।
ചിത്രകേതുർഭൃശം തപ്തോ മുക്തകണ്ഠോ രുരോദ ഹ ॥ 59 ॥

തയോർവ്വിലപതോഃ സർവ്വേ ദമ്പത്യോസ്തദനുവ്രതാഃ ।
രുരുദുഃ സ്മ നരാ നാര്യഃ സർവ്വമാസീദചേതനം ॥ 60 ॥

ഏവം കശ്മലമാപന്നം നഷ്ടസംജ്ഞമനായകം ।
ജ്ഞാത്വാംഗിരാ നാമ മുനിരാജഗാമ സനാരദഃ ॥ 61 ॥