ശ്രീമദ് ഭാഗവതം (മൂലം) / ചതുർത്ഥഃ സ്കന്ധഃ (സ്കന്ധം 4) / അദ്ധ്യായം 28

← സ്കന്ധം 4 : അദ്ധ്യായം 27

സ്കന്ധം 4 : അദ്ധ്യായം 29 →

ശ്രീമദ് ഭാഗവതം (മൂലം) / ചതുർത്ഥഃ സ്കന്ധഃ (സ്കന്ധം 4) / അദ്ധ്യായം 28

നാരദ ഉവാച

സൈനികാ ഭയനാമ്നോ യേ ബർഹിഷ്മൻ ദിഷ്ടകാരിണഃ ।
പ്രജ്വാരകാലകന്യാഭ്യാം വിചേരുരവനീമിമാം ॥ 1 ॥

ത ഏകദാ തു രഭസാ പുരഞ്ജനപുരീം നൃപ ।
രുരുധുർഭൌമഭോഗാഢ്യാം ജരത്പന്നഗപാലിതാം ॥ 2 ॥

കാലകന്യാപി ബുഭുജേ പുരഞ്ജനപുരം ബലാത് ।
യയാഭിഭൂതഃ പുരുഷഃ സദ്യോ നിഃസാരതാമിയാത് ॥ 3 ॥

തയോപഭുജ്യമാനാം വൈ യവനാഃ സർവ്വതോദിശം ।
ദ്വാർഭിഃ പ്രവിശ്യ സുഭൃശം പ്രാർദ്ദയൻ സകലാം പുരീം ॥ 4 ॥

തസ്യാം പ്രപീഡ്യമാനായാമഭിമാനീ പുരഞ്ജനഃ ।
അവാപോരുവിധാംസ്താപാൻ കുടുംബീ മമതാഽഽകുലഃ ॥ 5 ॥

കന്യോപഗൂഢോ നഷ്ടശ്രീഃ കൃപണോ വിഷയാത്മകഃ ।
നഷ്ടപ്രജ്ഞോ ഹൃതൈശ്വര്യോ ഗന്ധർവ്വയവനൈർബ്ബലാത് ॥ 6 ॥

വിശീർണ്ണാം സ്വപുരീം വീക്ഷ്യ പ്രതികൂലാനനാദൃതാൻ ।
പുത്രാൻ പൌത്രാനുഗാമാത്യാൻ ജായാം ച ഗതസൌഹൃദാം ॥ 7 ॥

ആത്മാനം കന്യയാ ഗ്രസ്തം പഞ്ചാലാനരിദൂഷിതാൻ ।
ദുരന്തചിന്താമാപന്നോ ന ലേഭേ തത്പ്രതിക്രിയാം ॥ 8 ॥

കാമാനഭിലഷൻ ദീനോ യാതയാമാംശ്ച കന്യയാ ।
വിഗതാത്മഗതിസ്നേഹഃ പുത്രദാരാംശ്ച ലാളയൻ ॥ 9 ॥

ഗന്ധർവ്വയവനാക്രാന്താം കാലകന്യോപമർദ്ദിതാം ।
ഹാതും പ്രചക്രമേ രാജാ താം പുരീമനികാമതഃ ॥ 10 ॥

ഭയനാമ്നോഽഗ്രജോ ഭ്രാതാ പ്രജ്വാരഃ പ്രത്യുപസ്ഥിതഃ ।
ദദാഹ താം പുരീം കൃത്സ്നാം ഭ്രാതുഃ പ്രിയചികീർഷയാ ॥ 11 ॥

തസ്യാം സന്ദഹ്യമാനായാം സപൌരഃ സപരിച്ഛദഃ ।
കൌടുംബികഃ കുടുംബിന്യാ ഉപാതപ്യത സാന്വയഃ ॥ 12 ॥

യവനോപരുദ്ധായതനോ ഗ്രസ്തായാം കാലകന്യയാ ।
പുര്യാം പ്രജ്വാരസംസൃഷ്ടഃ പുരപാലോഽന്വതപ്യത ॥ 13 ॥

ന ശേകേ സോഽവിതും തത്ര പുരുകൃച്ഛ്രോരുവേപഥുഃ ।
ഗന്തുമൈച്ഛത്തതോ വൃക്ഷകോടരാദിവ സാനലാത് ॥ 14 ॥

ശിഥിലാവയവോ യർഹി ഗന്ധർവ്വൈർഹൃതപൌരുഷഃ ।
യവനൈരരിഭീ രാജന്നുപരുദ്ധോ രുരോദ ഹ ॥ 15 ॥

ദുഹിതൄഃ പുത്രപൌത്രാംശ്ച ജാമിജാമാതൃപാർഷദാൻ ।
സ്വത്ത്വാവശിഷ്ടം യത്കിഞ്ചിദ്ഗൃഹകോശപരിച്ഛദം ॥ 16 ॥

അഹം മമേതി സ്വീകൃത്യ ഗൃഹേഷു കുമതിർഗൃഹീ ।
ദധ്യൌ പ്രമദയാ ദീനോ വിപ്രയോഗ ഉപസ്ഥിതേ ॥ 17 ॥

ലോകാന്തരം ഗതവതി മയ്യനാഥാ കുടുംബിനീ ।
വർത്തിഷ്യതേ കഥം ത്വേഷാ ബാലകാനനുശോചതീ ॥ 18 ॥

ന മയ്യനാശിതേ ഭുങ്ക്തേ നാസ്നാതേ സ്നാതി മത്പരാ ।
മയി രുഷ്ടേ സുസംത്രസ്താ ഭർത്സിതേ യതവാഗ്ഭയാത് ॥ 19 ॥

പ്രബോധയതി മാവിജ്ഞം വ്യുഷിതേ ശോകകർശിതാ ।
വർത്മൈതദ്ഗൃഹമേധീയം വീരസൂരപി നേഷ്യതി ॥ 20 ॥

കഥം നു ദാരകാ ദീനാ ദാരകീർവ്വാപരായണാഃ ।
വർത്തിഷ്യന്തേ മയി ഗതേ ഭിന്നനാവ ഇവോദധൌ ॥ 21 ॥

ഏവം കൃപണയാ ബുദ്ധ്യാ ശോചന്തമതദർഹണം ।
ഗ്രഹീതും കൃതധീരേനം ഭയനാമാഭ്യപദ്യത ॥ 22 ॥

പശുവദ്യവനൈരേഷ നീയമാനഃ സ്വകം ക്ഷയം ।
അന്വദ്രവന്നനുപഥാഃ ശോചന്തോ ഭൃശമാതുരാഃ ॥ 23 ॥

പുരീം വിഹായോപഗത ഉപരുദ്ധോ ഭുജഗമഃ ।
യദാ തമേവാനു പുരീ വിശീർണ്ണാ പ്രകൃതിം ഗതാ ॥ 24 ॥

വികൃഷ്യമാണഃ പ്രസഭം യവനേന ബലീയസാ ।
നാവിന്ദത്തമസാഽഽവിഷ്ടഃ സഖായം സുഹൃദം പുരഃ ॥ 25 ॥

തം യജ്ഞപശവോഽനേന സംജ്ഞപ്താ യേഽദയാലുനാ ।
കുഠാരൈശ്ചിച്ഛിദുഃ ക്രുദ്ധാഃ സ്മരന്തോഽമീവമസ്യ തത് ॥ 26 ॥

അനന്തപാരേ തമസി മഗ്നോ നഷ്ടസ്മൃതിഃ സമാഃ ।
ശാശ്വതീരനുഭൂയാർത്തിം പ്രമദാസംഗദൂഷിതഃ ॥ 27 ॥

താമേവ മനസാ ഗൃഹ്ണൻ ബഭൂവ പ്രമദോത്തമാ ।
അനന്തരം വിദർഭസ്യ രാജസിംഹസ്യ വേശ്മനി ॥ 28 ॥

ഉപയേമേ വീര്യപണാം വൈദർഭീം മലയധ്വജഃ ।
യുധി നിർജ്ജിത്യ രാജന്യാൻ പാണ്ഡ്യഃ പരപുരഞ്ജയഃ ॥ 29 ॥

തസ്യാം സ ജനയാഞ്ചക്ര ആത്മജാമസിതേക്ഷണാം ।
യവീയസഃ സപ്ത സുതാൻ സപ്ത ദ്രവിഡഭൂഭൃതഃ ॥ 30 ॥

ഏകൈകസ്യാഭവത്തേഷാം രാജന്നർബ്ബുദമർബ്ബുദം ।
ഭോക്ഷ്യതേ യദ്വംശധരൈർമ്മഹീ മന്വന്തരം പരം ॥ 31 ॥

അഗസ്ത്യഃ പ്രാഗ്‌ദുഹിതരമുപയേമേ ധൃതവ്രതാം ।
യസ്യാം ദൃഢച്യുതോ ജാത ഇധ്മവാഹാത്മജോ മുനിഃ ॥ 32 ॥

വിഭജ്യ തനയേഭ്യഃ ക്ഷ്മാം രാജർഷിർമ്മലയധ്വജഃ ।
ആരിരാധയിഷുഃ കൃഷ്ണം സ ജഗാമ കുലാചലം ॥ 33 ॥

ഹിത്വാ ഗൃഹാൻ സുതാൻ ഭോഗാൻ വൈദർഭീ മദിരേക്ഷണാ ।
അന്വധാവത പാണ്ഡ്യേശം ജ്യോത്സ്നേവ രജനീകരം ॥ 34 ॥

തത്ര ചന്ദ്രവസാ നാമ താമ്രപർണ്ണീ വടോദകാ ।
തത്പുണ്യസലിലൈർന്നിത്യമുഭയത്രാത്മനോ മൃജൻ ॥ 35 ॥

കന്ദാഷ്ടിഭിർമ്മൂലഫലൈഃ പുഷ്പപർണ്ണൈസ്തൃണോദകൈഃ ।
വർത്തമാനഃ ശനൈർഗ്ഗാത്രകർശനം തപ ആസ്ഥിതഃ ॥ 36 ॥

ശീതോഷ്ണവാതവർഷാണി ക്ഷുത്പിപാസേ പ്രിയാപ്രിയേ ।
സുഖദുഃഖേ ഇതി ദ്വന്ദ്വാന്യജയത് സമദർശനഃ ॥ 37 ॥

തപസാ വിദ്യയാ പക്വകഷായോ നിയമൈർ യമൈഃ ।
യുയുജേ ബ്രഹ്മണ്യാത്മാനം വിജിതാക്ഷാനിലാശയഃ ॥ 38 ॥

ആസ്തേ സ്ഥാണുരിവൈകത്ര ദിവ്യം വർഷശതം സ്ഥിരഃ ।
വാസുദേവേ ഭഗവതി നാന്യദ്വേദോദ്വഹൻ രതിം ॥ 39 ॥

സ വ്യാപകതയാഽഽത്മാനം വ്യതിരിക്തതയാഽഽത്മനി ।
വിദ്വാൻ സ്വപ്ന ഇവാമർശസാക്ഷിണം വിരരാമ ഹ ॥ 40 ॥

സാക്ഷാദ്ഭഗവതോക്തേന ഗുരുണാ ഹരിണാ നൃപ ।
വിശുദ്ധജ്ഞാനദീപേന സ്ഫുരതാ വിശ്വതോമുഖം ॥ 41 ॥

പരേ ബ്രഹ്മണി ചാത്മാനം പരം ബ്രഹ്മ തഥാഽഽത്മനി ।
വീക്ഷമാണോ വിഹായേക്ഷാമസ്മാദുപരരാമ ഹ ॥ 42 ॥

പതിം പരമധർമ്മജ്ഞം വൈദർഭീ മലയധ്വജം ।
പ്രേമ്‌ണാ പര്യചരദ്ധിത്വാ ഭോഗാൻ സാ പതിദേവതാ ॥ 43 ॥

ചീരവാസാ വ്രതക്ഷാമാ വേണീഭൂതശിരോരുഹാ ।
ബഭാവുപ പതിം ശാന്താ ശിഖാ ശാന്തമിവാനലം ॥ 44 ॥

അജാനതീ പ്രിയതമം യദോപരതമംഗനാ ।
സുസ്ഥിരാസനമാസാദ്യ യഥാപൂർവ്വമുപാചരത് ॥ 45 ॥

യദാ നോപലഭേതാംഘ്രാവൂഷ്മാണം പത്യുരർച്ചതീ ।
ആസീത് സംവിഗ്നഹൃദയാ യൂഥഭ്രഷ്ടാ മൃഗീ യഥാ ॥ 46 ॥

ആത്മാനം ശോചതീ ദീനമബന്ധും വിക്ലവാശ്രുഭിഃ ।
സ്തനാവാസിച്യ വിപിനേ സുസ്വരം പ്രരുരോദ സാ ॥ 47 ॥

ഉത്തിഷ്ഠോത്തിഷ്ഠ രാജർഷേ ഇമാമുദധിമേഖലാം ।
ദസ്യുഭ്യഃ ക്ഷത്രബന്ധുഭ്യോ ബിഭ്യതീം പാതുമർഹസി ॥ 48 ॥

ഏവം വിലപതീ ബാലാ വിപിനേഽനുഗതാ പതിം ।
പതിതാ പാദയോർഭർത്തൂരുദത്യശ്രൂണ്യവർത്തയത് ॥ 49 ॥

ചിതിം ദാരുമയീം ചിത്വാ തസ്യാം പത്യുഃ കളേബരം ।
ആദീപ്യ ചാനുമരണേ വിലപന്തീ മനോ ദധേ ॥ 50 ॥

തത്ര പൂർവ്വതരഃ കശ്ചിത് സഖാ ബ്രാഹ്മണ ആത്മവാൻ ।
സാന്ത്വയൻ വൽഗുനാ സാമ്നാ താമാഹ രുദതീം പ്രഭോ ॥ 51 ॥

ബ്രാഹ്മണ ഉവാച

കാ ത്വം കസ്യാസി കോ വായം ശയാനോ യസ്യ ശോചസി ।
ജാനാസി കിം സഖായം മാം യേനാഗ്രേ വിചചർത്ഥ ഹ ॥ 52 ॥

അപി സ്മരസി ചാത്മാനമവിജ്ഞാതസഖം സഖേ ।
ഹിത്വാ മാം പദമന്വിച്ഛൻ ഭൌമഭോഗരതോ ഗതഃ ॥ 53 ॥

ഹംസാവഹം ച ത്വം ചാര്യ സഖായൌ മാനസായനൌ ।
അഭൂതാമന്തരാ വൌകഃ സഹസ്രപരിവത്സരാൻ ॥ 54 ॥

സ ത്വം വിഹായ മാം ബന്ധോ ഗതോ ഗ്രാമ്യമതിർമ്മഹീം ।
വിചരൻ പദമദ്രാക്ഷീഃ കയാചിന്നിർമ്മിതം സ്ത്രിയാ ॥ 55 ॥

പഞ്ചാരാമം നവദ്വാരമേകപാലം ത്രികോഷ്ഠകം ।
ഷട്‌കുലം പഞ്ചവിപണം പഞ്ചപ്രകൃതി സ്ത്രീധവം ॥ 56 ॥

പഞ്ചേന്ദ്രിയാർത്ഥാ ആരാമാ ദ്വാരഃ പ്രാണാ നവ പ്രഭോ ।
തേജോഽബന്നാനി കോഷ്ഠാനി കുലമിന്ദ്രിയസംഗ്രഹഃ ॥ 57 ॥

വിപണസ്തു ക്രിയാ ശക്തിർഭൂതപ്രകൃതിരവ്യയാ ।
ശക്ത്യധീശഃ പുമാംസ്ത്വത്ര പ്രവിഷ്ടോ നാവബുധ്യതേ ॥ 58 ॥

തസ്മിംസ്ത്വം രാമയാ സ്പൃഷ്ടോ രമമാണോഽശ്രുതസ്മൃതിഃ ।
തത്സംഗാദീദൃശീം പ്രാപ്തോ ദശാം പാപീയസീം പ്രഭോ ॥ 59 ॥

ന ത്വം വിദർഭദുഹിതാ നായം വീരഃ സുഹൃത്തവ ।
ന പതിസ്ത്വം പുരഞ്ജന്യാ രുദ്ധോ നവമുഖേ യയാ ॥ 60 ॥

മായാ ഹ്യേഷാ മയാ സൃഷ്ടാ യത്പുമാംസം സ്ത്രിയം സതീം ।
മന്യസേ നോഭയം യദ്വൈ ഹംസൌ പശ്യാവയോർഗ്ഗതിം ॥ 61 ॥

അഹം ഭവാൻ ന ചാന്യസ്ത്വം ത്വമേവാഹം വിചക്ഷ്വ ഭോഃ ।
ന നൌ പശ്യന്തി കവയശ്ഛിദ്രം ജാതു മനാഗപി ॥ 62 ॥

യഥാ പുരുഷ ആത്മാനമേകമാദർശചക്ഷുഷോഃ ।
ദ്വിധാഭൂതമവേക്ഷേത തഥൈവാന്തരമാവയോഃ ॥ 63 ॥

ഏവം സ മാനസോ ഹംസോ ഹംസേന പ്രതിബോധിതഃ ।
സ്വസ്ഥസ്തദ്വ്യഭിചാരേണ നഷ്ടാമാപ പുനഃ സ്മൃതിം ॥ 64 ॥

ബർഹിഷ്മന്നേതദധ്യാത്മം പാരോക്ഷ്യേണ പ്രദർശിതം ।
യത്പരോക്ഷപ്രിയോ ദേവോ ഭഗവാൻ വിശ്വഭാവനഃ ॥ 65 ॥